សំនួរ
១. ចូរពន្យល់ន័យពាក្យនិងកន្សោមពាក្យខាងក្រោម៖ សិទ្ធិមនុស្ស សិទ្ធិពលរដ្ឋ សិទ្ធិសញ្ញា កតិកាសញ្ញា ពិធីសារ ការសម្រុះសម្រួល សេរីភាព តម្រូវការ ការផ្តល់សច្ចាប័ន ។
២. តើមនុស្សត្រូវមានសិទ្ធិអ្វីខ្លះ ?
៣. ដូចម្តេចដែលហៅថាអំពើហិង្សាក្នុងគ្រួសារ ?
៤. តើជនជាតិភាគតិចមានសិទ្ធិដូចម្តេចខ្លះ ?
៥. ដូចម្តេចដែលហៅថាការរើសអើងប្រឆាំងនារីភេទ ? រកឩទាហរណ៍មកបញ្ជាក់ ។
ចម្លើយ
១. ន័យពាក្យនិងកន្សោមពាក្យខាងក្រោម ៖
- សិទ្ធិមនុស្ស គឺជាអ្វីៗទាំងអស់ដែលមនុស្សត្រូវការជាចាំបាច់សម្រាប់ឱ្យមនុស្សបានក្នុងសេចក្តីថ្លៃថ្នូរជាមនុស្ស ។ ឬជាអំណាចខាងសីលធម៌ ឬជាអំណាចដែលមិនត្រូវគេរំលោភបានក្នុងការកាន់កាប់ធ្វើឬការទាមទារអ្វីមួយពីនរណាម្នាក់ ។
- សិទ្ធិពលរដ្ឋ គឺជាសិទ្ធិរបស់មនុស្សក្នុងការរស់នៅក្នុងការការពារខ្លួនស្របច្បាប់តាមវប្បធម៌របស់ជាតិខ្លួន ។
- សន្ធិសញ្ញា គឺជាកិច្ចព្រមព្រៀងដោយរដ្ឋទាំងឡាយដោយកំណត់តាមរយៈច្បាប់ពិសេសទាំងឡាយ
- កតិកាសញ្ញា គឺសញ្ញាសន្មតគ្នាទុកជាគ្រឿងសម្គាល់អ្វីមួយៗ
- កតិកាសញ្ញា (វចនានុក្រមខ្មែរ) គឺកិច្ចព្រមព្រៀងមួយដែលត្រូវបានធ្វើឡើងរវាងភាគីពីរ ឬច្រើនរវាងរដ្ឋទាំងផ្លូវការទាំងមិនផ្លូវការ ដើម្បីអ្វីមួយរួមគ្នាក្នុងគោលបំណងបម្រើផលប្រយោជន៍រវាងគ្នាទៅវិញទៅមក ។
- ពិធីសារ គឺឯកសារដែលមានតម្លៃស្មើកិច្ចព្រមព្រៀងតែមានលក្ខណៈផ្លូវការតិចជាងកិច្ចព្រមព្រៀង ។
- ការសម្រុះសម្រួល គឺដំណើរការដែលធ្វើឱ្យតួអង្គក្នុងទំនាស់ ឯកភាពទទួលយកសំណើរបស់ភាគីម្ខាងទៀតដែលមិនប៉ះពាល់ផលប្រយោជន៍មូលដ្ឋានរបស់ពួកគេទាំងសងខាង ។ ដូច្នេះការសម្រុះសម្រួលជាចំណុចកណ្តាលនៃបញ្ហាប្រឈម និងការចុះសម្រុងគ្នា ។
- សេរីភាព គឺជាអំណាចដែលអាចធ្វើអ្វីបានតាមចិត្តប៉ុន្តែ ក្រោមច្បាប់អំណាចពេញទី ។ (វចនានុក្រម) គឺជាអំណាចក្នុងការធ្វើអ្វីមួយបាន កុំឱ្យតែប៉ះពាល់ដល់សិទ្ធិអ្នកដទៃ ។
- តម្រូវការ ជាលក្ខខណ្ឌនៃបញ្ហាមួយដែលកើតឡើងនៅពេល ដែលមនុស្សម្នាក់ចង់បានអ្វីមួយយ៉ាងខ្លាំងក្នុងខណៈដែលខ្លួនមានកង្វល់ មានភាពតានតឹងមានបញ្ហាធ្ងន់ធ្ងរ ឬទីទ័លបំផុត ។
- ការផ្តល់សច្ចាប័ន គឺជាការទទួលស្គាល់ជាផ្លូវការ និងព្រមទទួលយកមកអនុវត្ត ឬជាការបេ្តជា្ញចិត្ត ជាផ្លូវការរបស់រដ្ឋាភិបាលក្នុងការប្រតិបត្តិតាម ។
២. មនុស្សត្រូវមានសិទ្ធិដូចគ្នា ៖
- សិទ្ធិបញ្ជេញមិត
- សិទ្ធិមានការងារធ្វើ
- សិទ្ធិមានទ្រព្យសម្បត្តិកម្មសិទ្ធិ
- សិទ្ធិមានជំនឿសាសនា
- សិទ្ធិទទួលការអប់រំ
- សិទ្ធិចូលរួមក្នុងនយោបាយ ។
៣. អំពើហិង្សាក្នុងគ្រួសារ គឺជាអំពើទាំងឡាយណាដែលកើតមានទៅលើប្តី ឬប្រពន្ធ កូនក្នុងបន្ទុក ឬជនទាំងឡាយដែលរស់នៅក្រោមដំបូលផ្ទះ និងក្នុងបន្ទុកគ្រួសារ ។
៤. ជនជាតិភាគតិចមានសិទ្ធិដូចជា ៖
- សិទ្ធិមានវត្ត
- សិទ្ធិឱ្យមានការគោរពដល់សញ្ញាណជាតិ និងសញ្ញាណវប្បធម៌
- សិទ្ធិស្វ័យសម្រេច
- សិទ្ធិរួចផុតពីអំពើប្រល័យពូជសាសន៍
- សិទ្ធិប្រើប្រាស់សម្បត្តិ និងធនធានធម្មជាតិ
- សិទ្ធិរួមចំណែកក្នុងការលូតលាស់នៃបច្ចេកវិទ្យា និងវិទ្យាសាស្ត្រអន្តរជាតិ
- សិទ្ធិដើម្បីវប្បធម៌រួមមានការប្រើភាសា និងសេរីភាពខាងវប្បធម៌
- សិទ្ធិរក្សាការពារបរិស្ថាន
- សិទ្ធិមិនឱ្យមានការរើសអើងមកលើខ្លួន ។
៥. ការរើសអើងប្រឆាំងនារីភេទគឺបានចែកការផាត់ចេញ ឬការកំហិតណាដែលធ្វើឡើងលើមូលដ្ឋានភេទហើយដែលបង្កឡើង ឬដែលមានទិសដៅធ្វើឱ្យស្រ្តីខូចខាត ឬបាត់បង់នូវការទទួលស្គាល់ ការទទួលបានឬការប្រើបា្រស់សិទ្ធិនិងសេរីភាពជាគ្រឹះរបស់ស្រ្តីនៅក្នុងវិស័យនយោបាយ វិស័យសេដ្ឋកិច្ច វប្បធម៌ពលរដ្ឋ ឬក៏ក្នុងវិស័យផ្សេងៗទៀតលើមូលដ្ឋានស្មើភាពរវាងបុរសនិងស្រ្តី ។
