ការប្រើប្រាស់ទឹកមិនស្អាតអាចបណ្តាលឱ្យកើតរោគងងិតភ្នែកបង្កដោយជំងឺត្រាក់កូម ជំងឺគ្រុនពោះវៀន គ្រុនចាញ់ អាសន្នរោគ រលោកថ្លើម ដោយសារបរាសិតម្យ៉ាងឈ្មោះ Schistosomiasis ធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់សុខភាពមនុស្ស ជាហេតុធ្វើឱ្យបាត់បង់ធនធានមនុស្ស បាត់បង់ប្រាក់កាសក្នុងការចំណាយលើការព្យាបាល និងជាហេតុអ្វីឱ្យមានភាពក្រីក្រ ។

ភាសាខ្មែរសព្វថ្ងៃនេះ មានប្រភ​ពមកពីភាសាដើមរបស់ខ្លួនដែលមានតាំងពីដើ​មមក គួបផ្សំ និងល្បាយភាសាបរទេសនៃចូលមក​មួយចំនួន ដែលហូរចូលមកតាមរយះសាសនា ​កិច្ចការទូត​ ទេសចរណ៍ ពាណិជ្ជកម្ម សិក្សាអប់រំ... ។

• ភាសាដើមរបស់ខ្លួនដូចជា ៖ ទឹក ដី ឈើ ខ្ញុំ អញ យើង លើក ដាក់​... ​។
• ភាសាខ្មែរដែលមានប្រភពមកពី​បរទេសមាន៖

១. ជាភាសាបាលី និង សំស្ត្រឹត ដែលនាំចូលមកពីប្រទេសឥណ្ឌាតាមរយះពុទ្ធសាសនា ព្រហ្មសាសនា និង ឈ្មួញឥណ្ឌា ។ ​តែពាក្យបាលី និង សំស្ត្រឹតរបសើឥណ្ឌានេះ ត្រូ​វបានខ្មែរបង្កើតសញ្ញាផ្សេងៗ ​ដើម្បីលើក​ដាក់សូរសំ​លេង ទៅជាពា​ក្យខ្មែរសុទ្ធៗ ។

ឧទាហរណ៍ដូចជា​៖
 + ពាក្យបា​លី ជយៈ ទៅជា ជ័យ

 + ពាក្យបាលី លោភៈ ទៅជា លោភ

+ ពាក្យបាលី លោកៈ ទៅជា លោក

+ ​ពាក្យបាលី ភយៈ ទៅជា ភ័យ

ពាក្យខ្មែរយើង ដែលមានដើមកំណើតមកពី ភាសា​បាលី និង សំស្ត្រឹត ​មានចំនួ​នប្រមាណពី ៣០ ទៅ ៤០ ភាគរយ នៃភាសាខ្មែរ​យើងបច្ចុប្បន្ន ។

កង្វក់ទឹកបណ្តាលមកពីមូលហេតុជាច្រើនដូចជា ៖

ក. សកម្មភាពមនុស្ស ៖

• កាកសំណល់តាមលំនៅដ្ឋាន ទីផ្សារបង្ហូរតាមទឹកលូសំអុយ
• ការបង្ហូរកាកសំណល់ឧស្សាហកម្ម
• សំណល់គីមី និងសំណល់វិភាគបង្ករោគ (មន្ទីរពេទ្យ)
• សំណល់វិទ្យុសកម្ម
• កាកសំណល់ពីវិស័យកសិកម្ម (បម្រើបម្រាស់ជីគីមី និងថ្នាំសម្លាប់សត្វល្អិត)
• ការដឹកជញ្ជូនប្រេងតាមផ្លូវទឹក ការធ្លាយនាវាដឹកប្រេង
• ការលាងធុងប្រេង
• ការធ្លាយប្រេងចេញពីកន្លែងជីកយកប្រេង
• ការបុកគ្នានៃកប៉ាល់ដឹកប្រេង
• ការបូមទឹកក្នុងដីស្រោចដំណាំ
• ការបន្ទោរបង់ក្នុងទឹក (នោម ជុះ)
• ការចរាចរកាណូត កប៉ាល់ នៅពេលទឹករាក់ ធ្វើផុលទឹក
• ការដាក់សម្រាប់ក្នុងទឹក (ការរំលំយើងបង្គរជាដុំ) ធ្វើឱ្យឈើរលួយក្នុងទឹក
• ការបំពុលត្រីក្នុងទឹក ការបោកគ្រាប់បែកក្នុងទឹក ។

ខ. សកម្មភាពធម្មជាតិ

• បន្ទុះភ្នំភ្លើង រញ្ជួយដីបាតសមុទ្រ
• បំពុលទឹកដោយកម្តៅ
• ពពួកសារពាង្គកាយបង្ករោគ
• ទឹកលូសំអុយ
• សារធាតុចិញ្ចឹម
• ភ្លៀងអាស៊ីត
• ទឹកជំនន់ ។

សកម្មភាពខ្វះការទទួលខុសត្រូវបែបនេះបាននាំមកនូវផលអាក្រក់មានជាអាទិ៍ដូចតទៅ ៖

• ប្រទេសដែលមានសេដ្ឋកិច្ចពឹងផ្អែកលើការនេសាទទទួលផលប៉ះពាល់ខ្លាំងជាងគេ គឺកម្មករនេសាទ កម្មកររោងចក្រ បាត់បង់ការងារបាត់បង់ប្រាក់ចំណូល ។
• សហគ្រាសនេសាទ សហគ្រាសឧស្សាហកម្មអាហារសម្រាប់មនុស្សនិងសត្វត្រូវផ្អាកសកម្មភាព ឬឈប់ដំណើរការ ។
• ប្រជានេសាទនៃប្រទេសក្រីក្រដែលមានចំនួន ៩៥% នៃអ្នកនេសាទពិភពលោកត្រូវប្រឈមមុខនិងការបាត់បង់ចំណូល ។ ក្រៅពីនេះពិភពលោកទាំងមូលត្រូវប្រឈមនឹងបញ្ហាកង្វះអាហារ ទុរភិក្សការបរិភោគមិនគ្រប់គ្រាន់ ជំងឺអាសន្នរោគ ។

ភាសារបស់ជនជាតិខ្មែរយើង ស្ថិតនៅក្នុង អំបូរ ភាសាមន ខ្មែរ ។ ភាសានៃអំបូរមន ខ្មែរ ពុំ​មែនសំគាល់តែទៅលើភាសារបស់ជនជាតិមន និងខ្មែរ​ប៉ុណ្ណោះទេ តែសំរាប់សំគាល់ទាំ​ងបណ្តាភាសានៃជនជាតិភាគតិចដទៃទៀត ដូចជាជនជាតិសេណូយ សេម៉ាង...នៅសហព័​ន្ធម៉ាលេស៊ីយ៉ា​ ជ​នជាតិ​បាឡោងវ៉ា...​នៅប្រទេសភូមា ជនជាតិអាឡាក់ នៅប្រទេសឡាវ​ ជនជាតិស្ទៀង កួយ ព័រ ស្អូច ព្នង..នៅប្រទេស​ខ្មែរ ​ជនជាតិបាហារ សេដង់ព្រុ..​នៅប្រទេសវៀតណាម និងបណ្តាលជនជាតិភាគតិចផ្សេងទៀត បើរាប់ចំនួនទាំង​អស់ប្រមាណជា ៧៦ក្រុម ​។ តែដោ​យជនជាតិមន និង ជនជាតិខ្មែរមាន អរិធម៌ខ្ព​​ង់ខ្ពស់ជាងគេ​ និងថមានអធិបតេយ្យភាពមុនគេ ទើបគេកំណត់អំបូរមន ខ្មែរ រឺ ​ខ្មែរ មននេះជាសំគាល់ ។ ភាសាអំបូរ ខ្មែរ ​មន មានលក្ខណៈពិសេសរបស់ខ្លួនដូចតទៅ​៖

 ភាសានៃបណ្តាជនជាតិនៅក្នុងអំបូរ ខ្មែរ ​​មាន​លក្ខណៈស្រ​ដៀងគ្នាក្នុងការប្រើបទដើម រឺ បុព្វបទ បទដែក រឺ អន្តរាបទ និង បទចុង រឺអន្តបទ ។ ចំពោះភាសាខ្មែរយើង​  វីធីកំលាយពាក្យដោយប្រើបទដើម និងបទដែក ឃើញនៅស្ថិតស្ថេរដល់សព្វថ្ងៃ ។ ចំ​ពោះការប្រើបទចុង ឬអន្តបទក្នុងភាសាខ្មែរយើង ពុំសូ​វជួបប្រទះទេ គេ​សង្កេតឃើញតែចំពោះពាក្យដែលមានដើមកំណើតពីភាសាបាលី ។ ពិនិត្យ​លើសូរសាស្រ្ត និង រូបសាស្រ្ត ក៏ឃើញថាក្នុងភាសាអំបូរមនខ្មែរ ​មនមាន​លក្ខណៈស្រដៀ​ងគ្នាទៀត ។

គារវកិច្ចចាប់ដៃតាមបែបបស្ចិមប្រទេសនេះគឺ ជាការសម្តែងការគោរពគួរសមពេលជួបគ្នានិងពេលបែកគ្នា ។

• ធម្មតាអ្នកតូចត្រូវរង់ចាំអ្នកធំហុចដៃមកជាមុនសិនទើបទទួលចាប់ជាក្រៅកាយ ។ រីឯបុរស ត្រូវរង់ចាំស្រ្តីហុចដៃមុនសិន ទើបសុភាពបុរសមានសិទ្ធិចាប់ដៃនាងក្រោយ ។ គេប្រើដៃស្តាំសម្រាប់ចាប់ដៃសួរសុខទុក្ខគ្នា ។​
• ឥរិយាថបគួរសមដែលអ្នកតូច ឋានៈទាបជាង ឬបុរសត្រូវប្រកាន់យកគឺឈរទឹមកជើង ឳនមុខបន្តិចរង់ចាំអ្នកធំជាងខ្លួនហុចដៃ ទើបមានសិទ្ធិចាប់ដៃជាក្រោយ ។ ត្រូវឈរពីមុខចំអ្នកដែលខ្លួនត្រូវចាប់ដៃ មិនត្រូវច្របាច់ខ្លាំងរហូតដល់ឈឺទេ និងត្រូវចាប់ឱ្យពេញដៃ ។ យោលទៅតាមវប្បធម៌បសិ្ចមប្រទេស គេឱ្យតម្លៃលើភាពសិទ្នស្នាលគ្នាតាមរយៈនៃការចាប់ដៃគ្នា ។

រាជធានីភ្នំពេញត្រូវបានកសាងឡើងដោយព្រះបាទពញាយ៉ាតក្នុងសតវត្សទី១៥ (១៤៣៤) ។

• បានជាមានឈ្មោះដូចនេះពីព្រោះដោយសារ ដូនពេញបានពូនភ្នំ ដើម្បីតំកល់ព្រះពុទ្ធរូប ដែលយកបានពីក្នុងដើមគគីអណ្តែតទឹក
• ព្រះពញាយ៉ាតបានបន្សល់ទុលនូវស្នាព្រះហស្តជាច្រើនដល់កូនខ្មែរសម័យក្រោយដូចជា ៖
• លើកដីចាក់បន្ថែមលើភ្នំដូនពេញឱ្យកាន់តែខ្ពស់
• សង់ចេតិយ និងព្រះវិហារថ្មីនៅលើកំពូលភ្នំ (ដោយសារព្រះវិហារចាស់ទ្រុឌទ្រោម)
• កសាងវត្តអារាមជាច្រើនក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ ដូចជា វត្តឧណ្ណាលោម វត្តកោះ វត្តបុទុមវត្តិ៍ ជាដើម ។ ក្រៅពីនេះព្រះអង្គបានចាត់ចែងជីកប្រឡាយសម្រាប់ជាប្រភពទឹកដល់ប្រជារាស្រ្ត

វត្តអារាមនៃព្រះពុទ្ធសាសនា មានតួនាទី ​សំខាន់ក្នុងសង្គម​ខ្មែរយើង ​។

• គឺជាកន្លែងអប់រំមនុស្សអោយធ្វើល្អ ក្នុងការពិសោធន៍គ្នាទៅ​វិ​ញទៅមក ក្នុងការងារផលិតកម្ម រឺក្នុងការកសាងជាតិ
• គឺជាកន្លែងផ្ទុកនូវសម្បត្តិវប្បធម៌ និង​បច្ចេកទេសរស់ជាតិ ។ នៅក្នុងសម័យ​អាណានិគមបារាំង ​វប្បធម៌ អក្សរសាស្រ្តជាតិត្រូវ​បានរត់ទៅជ្រកកោណនៅទីវត្ត ។
• ក្នុងសម័យលង្វែក និងឧត្តុង្គ ឧត្តម វត្តអារាម គឺជា​ សាលាពហុបច្ចេកទេសមួយ ដែលបង្រៀនគ្រប់មុខវិជ្ជា សំរាប់បណ្តុះបណ្តាលកូនខ្មែរ ។
• ជាកន្លែងរំងាប់ទុក្ខ ដើម្បីកសាងចចិត្កគំនិតអោយស្អាតផូរផង់ ។
• ​ពេលខ្លះ វត្តអារាមជាមន្ទីរពេទ្យព្យាបាលជំងឺ ដែលមានព្រះ​សង្ឃជាអុកព្យាបាល ​។
• វត្តអារាមជានិមិត្តរូបនៃជនជាតិខ្មែរ ដែលជ​នជាតិខ្មែរនៅទីណាត្រូវតែមានវត្តអារាមនេះផង ។
• ជាគោលជំហរ និងជាគ្រិះទ្រទ្រ​ង់ព្រះពុទ្ធសាសនា​ ប្រពៃណី ទំនៀមទំលាប់ វប្បធម៌ អរិធម៌ ជាតិខ្មែរអោយ
  គង់វង្សចីរកាលជាអមតៈ ។
• ជាថ្ងាលបណ្តុះពូជធារ នៃកុសលផលបុណ្យគ្រ​ប់យ៉ាងតាមរយះការធ្វើបុ​ណ្យ
   រក្សាសី​ល ​និង សេចក្តីភាវនា ។
• ​ជាកន្លែងដែលទទួលកូនខ្មែរ អោយស្នាក់នៅ សិក្សារៀនសូត្រ និងស្វែងយល់ពីប្រពៃណីទំនៀមទំលាប់ជាតិ ពោលគឺ ពេលសាលារៀនពុំ​ទាន់សម្បូរដូចសព្វថ្ងៃ មនុស្សច្រើនបានចូល​បួសរៀននៅ​វត្ត ។

ពរ៨ប្រការដែលព្រះវេស្សន្តសុំពីព្រះឥន្ទ្រធាធិរាជមាន ៖

• សូមឱ្យព្រះរាជបិតា ស្តេចមកអញ្ជើញយើងខ្ញុំត្រឡប់ទៅគ្រងរាជវិញ
• សូមឱ្យមានអំណាច អាចដោះស្រាយទុក្ខទោសរបស់សត្វទាំងឡាយឱ្យផុតពីក្តីស្លាប់
• សូមឱ្យជួយសង្គ្រាះដល់ទុរគតកម្សត់ទូទៅឱ្យផុតពីក្តីក្រលំបាកតោកយ៉ាក
• សូមកុំឱ្យយើងខ្ញុំមានចិត្តត្រេកត្រអាលខាងផ្លូវតាមគណជាអកុសល
• សូមឱ្យចៅជាលី និងនាងក្រស្នាបានគ្រងរាជ្យបុវិពិជ័យជេតុត្តរ
• សូមឱ្យមានអាហារទិព្វកើតឡើងរៀងរាល់ថ្ងៃ កាលបើយើងខ្ញុំបានទៅបុរីរាងធានីហើយ
• សូមឱ្យការបរិច្ចាកទានរបស់យើងខ្ញុំ កុំបីមានក្តីខ្វះខាតឡើយ
• សូមឱ្យយើងខ្ញុំក្រោយរំលាងបញ្ជូនកូនហើយ សូមឱ្យបានទៅកើតនាឋានតុសិតទេវលោកកុំបីខានឡើយ ។