តើសង្គមវិវត្តន៍និតិសាស្រ្តមានទស្សនៈយ៉ាងណាដែរចំពោះវិបាកវិនិច្ឆ័យ ?

សង្គមវិវត្តន៍នីតិសាស្រ្តធ្វើការវិនិច្ឆ័យដោយផ្អែកលើមូលដ្ឋានច្បាស់លាស់សង្គមជាកំនត់មានដំណាក់កាលប្រវត្តិសាស្រ្តនីមួយៗ ។ ជាក់ស្តែងៈ

• កាលសម័យដើមចំពោះកំហុសធ្ងន់ធ្ងរ ដូចជាទណ្ឌកម្មសាច់ញាតិសាលោហិតផង ។
• តមកទៀតគេប្រើច្បាប់តាល្យុង ភ្នែកសងភ្នែក ធ្មេញសងធ្មេញ  ។
• ក្រោយមកទៀត មានទោសប្រហារជីវីតនិងដាក់ទណ្ឌកម្មដល់សាកសពផង ។

តាមការណោចារណាការ់កាត់ទោសប្រហារជីវីតគឺត្រុវធ្វើអោយមនុស្សស្លាប់ដល់ទៅពីរនាក់ ហើយតុលាការមិនប្រឆាំងនឹងឃាតករបែរជាធ្វើត្រាប់តាមឃាត់ករដោយគ្រាន់តែឃាតករសំលាប់ ក្រោមឥទ្ធិពលតណ្ហាតុលាការសំលាប់មានរបៀបរៀបរយក្រោយពីជជែកផ្តូរផ្តង់គ្នារួចហើយ ។

• ក្រោយមកគេប្រើវិបាកវិនិច្ឆ័យបំបាត់ចោលនិងវិបាកវិនិច្ឆ័យបំភ័យដែលមិនជាទីពេញចិត្តខាងផ្នែកសីលវិជ្ជាឡើយ ព្រោះសីលវិជ្ជាតំរូវអោយទុកមនុស្សជាគោលបំណងមិនមែនទុកជាមធ្យោបាយទេ ។ ម៉្យាងទៀតការដាក់ទណ្ឌកម្មធ្ងន់ហួសកំរិតដល់ឧក្រិដ្ឋជន គឺមិនត្រឹមតែធ្វើអោយធ្លាក់ទឹកចិត្តដល់ជនល្មើសថែមទាំងលើកទឹកចិត្តអោយគេស្រឡាញ់បទល្មើសកាន់តែខ្លំាងផង និងជំរុញចិត្តអោយគេប្រឆាំងតបវិញជាជាងការស្តាប់ក្រោយ ។

ដូចនេះវិបាកវិនិច្ឆ័យគួរជាទីពេញចិត្តលុះត្រាតែមានមុខងារអប់រំអោយមនុស្សកែប្រែ និងបណ្តុះនូវវិជ្ជាជីវៈ ។ ប៉ុន្តែជាការប្រសើរត្រូវការពារជាមុននូវទោសកម្មនិងទុក្រិដ្ឋកម្មឬអនុវត្តការព្យួរទោស ។