វិញ្ញាសាទស្ស​នៈវិជ្ជាថ្នាក់ទី១២ ( វិញ្ញាសាទី៣៩ )

សំនួរ

១. តើន័យរបស់សេរីភាពពិតដូចម្តេចខ្លះ ?

២.តើទ្រឹស្តីប្រពៃណីនិយមមានទស្សនៈយ៉ាងណាចំពោះទ្រឹស្តីវិបាកវិនិច្ឆ័យ ?

៣. តើសង្គមវិវត្តន៍និតិសាស្រ្តមានទស្សនៈយ៉ាងណាដែរចំពោះវិបាកវិនិច្ឆ័យ ?

៤. តើសញ្ញានៃទំនួលខុសត្រូវផ្នែកសីលវិជ្ជាមានអ្វីខ្លះ ?

ចម្លើយ

១. សេរីភាពមិនមែនជាសេរីអាជ្ញាគ្មានហេតុផលទេពោលគឺ សេរីភាពពិតមិនមែនជាអំណាចជ្រើសរើសប្រកបដោយលក្ខណៈអាថ៌កំបាំង អវិចារណញាណហើយគ្មានទាក់ទងនឹងមូលហេតុនោះឡើយ ។ មានសេរីភាពគឺរួចខ្លួនពីចំនងនៃបុរេវិនិច្ឆ័យពីទាសករនៃលំងប់តណ្ហានិងអវិជ្ជាប៉ុន្តែគឺនៅក្រោមពន្លឺត្រចេះត្រចង់នៃសច្ចភាពនិងតំលៃ ។ ដូចនេះមនុស្សមានសេរីភាពពេញលេញត្រូវទទួលខុសត្រូវពេញទី ព្រោះគេមានការឈ្លាសវៃបរិបូរគេបានពិចារណាមុននឹងប្រព្រឹត្តអំពើណាមួយហើយគេក៏គ្មានវិប្បដិសារៈដែរ ។

២. សង្គមប្រពៃណីនិយមច្រើនជឿថាវិបាកវិនិច្ឆ័យត្រូវផ្អែកទាំងស្រុងនោលើសេរីអាជ្ញា ។ តែការវិនិច្ឆ័យតាមបែបសង្គមប្រពៃណីនិយមច្រើនផ្អែកទៅលើជំនឿសង្គមដេលបញ្ចេញទ្រឹស្តីរបស់ខ្លួនពីបរមត្ថវិជ្ជា ។ ពោលគឺសេរីអាជ្ញារបស់អ្នកមានពុទ្ធិទេដែលធ្វើអោយការដាក់ទណ្ឌកម្មមានលក្ខណៈត្រឹមត្រូវព្រោះមកពីមនុស្សនេះបានសំរេចថា នឹងប្រព្រឹត្តអំពើអកុសលដោយស្គាល់ហេតុផលច្បាស់លាស់ ទើបមនុស្សនេះត្រូវទទួលទោស ។ សំអាងនេះគ្មានភាពច្បាស់លាស់សោះព្រោះទណ្ឌកម្មធ្វើទោសឥន្រ្ទិយភាព តែសេរីអាជ្ញាជាអ្នកទទួលខុសត្រូវនិងមានការអៀនខ្មាសទៅវិញ ។

៣. សង្គមវិវត្តន៍នីតិសាស្រ្តធ្វើការវិនិច្ឆ័យដោយផ្អែកលើមូលដ្ឋានច្បាស់លាស់សង្គមជាកំនត់មានដំណាក់កាលប្រវត្តិសាស្រ្តនីមួយៗ ។ ជាក់ស្តែងៈ

• កាលសម័យដើមចំពោះកំហុសធ្ងន់ធ្ងរ ដូចជាទណ្ឌកម្មសាច់ញាតិសាលោហិតផង ។
• តមកទៀតគេប្រើច្បាប់តាល្យុង ភ្នែកសងភ្នែក ធ្មេញសងធ្មេញ  ។
• ក្រោយមកទៀត មានទោសប្រហារជីវីតនិងដាក់ទណ្ឌកម្មដល់សាកសពផង ។

តាមការណោចារណាការ់កាត់ទោសប្រហារជីវីតគឺត្រុវធ្វើអោយមនុស្សស្លាប់ដល់ទៅពីរនាក់ ហើយតុលាការមិនប្រឆាំងនឹងឃាតករបែរជាធ្វើត្រាប់តាមឃាត់ករដោយគ្រាន់តែឃាតករសំលាប់ ក្រោមឥទ្ធិពលតណ្ហាតុលាការសំលាប់មានរបៀបរៀបរយក្រោយពីជជែកផ្តូរផ្តង់គ្នារួចហើយ ។

• ក្រោយមកគេប្រើវិបាកវិនិច្ឆ័យបំបាត់ចោលនិងវិបាកវិនិច្ឆ័យបំភ័យដែលមិនជាទីពេញចិត្តខាងផ្នែកសីលវិជ្ជាឡើយ ព្រោះសីលវិជ្ជាតំរូវអោយទុកមនុស្សជាគោលបំណងមិនមែនទុកជាមធ្យោបាយទេ ។ ម៉្យាងទៀតការដាក់ទណ្ឌកម្មធ្ងន់ហួសកំរិតដល់ឧក្រិដ្ឋជន គឺមិនត្រឹមតែធ្វើអោយធ្លាក់ទឹកចិត្តដល់ជនល្មើសថែមទាំងលើកទឹកចិត្តអោយគេស្រឡាញ់បទល្មើសកាន់តែខ្លំាងផង និងជំរុញចិត្តអោយគេប្រឆាំងតបវិញជាជាងការស្តាប់ក្រោយ ។

ដូចនេះវិបាកវិនិច្ឆ័យគួរជាទីពេញចិត្តលុះត្រាតែមានមុខងារអប់រំអោយមនុស្សកែប្រែ និងបណ្តុះនូវវិជ្ជាជីវៈ ។ ប៉ុន្តែជាការប្រសើរត្រូវការពារជាមុននូវទោសកម្មនិងទុក្រិដ្ឋកម្មឬអនុវត្តការព្យួរទោស ។

៤. សញ្ញាណនៃទំនួលខុសត្រូវផ្នែកសីលវិជ្ជា គឺការទទួលសារភាពទាំងឡាយដែលពុំមានការបង្ខិតបង្ខំដល់សាម៉ីជនដែលមានញាណគ្រប់គ្រាន់ឡើយ ។ ការវិនិច្ឆ័យបែបនេះ តំរូវអោយមានល័ក្ខខ័ណ្ឌពីរគឺៈ

ល័ក្ខខ័ណ្ឌពុទ្ធិនៃសីលតំលៃៈ ដើម្បីនឹងទទួលខុសត្រូវ គេត្រូវមានញាណគ្រប់គ្រាន់មានសមត្ថភាពស្គាល់កុសលនិងអកុសលមានពុទ្ធិនៃសីលតំលៃ ។ ក្នុងល័ក្ឌខ័ណ្ឌនេះ ក្មេងតូចៗមនុស្សឆ្កួត គ្មានទំនួលខុសត្រូវផ្នែកសីលវិជ្ជាទេ ។

ល័ក្ឌខ័ណ្ឌសេរីភាពៈ ទំនួលខុសត្រូវអំពើមួយ លុះត្រាតែអ្នកប្រព្រឹត្តមានសេរីភាព ។ ក្នុងករណីទទួលការបង្ខិតបង្ខំ ការគំរាមកំហែង ភាពមមើ ឡប់សតិ ដែលញាណមិនទទួលស្គាល់ រឺអស់ផ្លូវនឹងជ្រើសរើនោះក៏គ្មានទំនួលកខុសត្រូវផ្នែកសីលវិជ្ជាដែរ ។

ដូចនេះ ទំនួលខុសត្រូវផ្នែកសីលវិជ្ជាតំរូវអោយមានពុទ្ធិនៃសីលតំលៃផងនិងសេរីភាពផង ។