ប្រទេសដែលនិយមប្រារព្ធពិធីបុណ្យពិសាខបូជា​មានចំនួន៦​ប្រទេសគឺ៖

• ប្រទេសឥណ្ឌា និប្រទេសស្រីលង្កា (​សិរីលង្កា ) បានធ្វើពិធីបុណ្យនេះតាំងពីយូរយារណាស់មកហើយ ។
• ប្រទេសថៃ ( សៀម ) និងខ្មែរចាប់ពីស.វទី១៩ សៀមនៅឆ្នាំ ១៨១៧ ខ្មែរចាប់ផ្តើមនៅឆ្នាំ ១៨៥៥ ។ ពីដំបូង គណៈធម្មយុត្តិហើយបន្ទាប់មកគណៈមហានិកាយក៏ធ្វើតាមដែរ
• ប្រទេសឡាវ ( លាវ ) ប្រទេសភូមា ( មីយ៉ាន់ម៉ា ) ប្រទេសណេប៉ាល់ ។

សាលារៀនចាត់ចែងឲ្យសិស្សបានស្រាវជ្រាវពីប្រវត្តិព្រះ ពុទ្ធសាសនាណែនាំឲ្យសិស្សបានញុំាងទង្វើរបស់ខ្លួននៅក្នុង សេចក្តីល្អជាកិច្ច ។ ឲ្យសិស្សបានសិក្សារៀនសូត្រពីគុណរបស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ។

• ណែនាំសិស្សឲ្យយល់ពីសារៈសំខាន់នៃគម្ពីរព្រះត្រៃបិដកខ្មែរ
• ណែនាំសិស្សឲ្យស្គាលពីគុណតម្លៃនៃព្រះពុទ្ធសាសនា សម្រាប់អក្សរសាស្រ្តជាតិ
• ណែនាំសិស្សឲ្យស្គាល់ពីគុណតម្លៃនៃ ព្រះពុទ្ធព្រះធម៌ ព្រះសង្ឃចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យ ឬគ្រូបាចារ្យ និងឪពុកម្តាយ ។

ចំពោះបុព្វជិត ញុំាងឲ្យពុទ្ធបរិស័ទ្ធឲ្យមានសេចក្តីជ្រះថ្លាក្នុង អំពើល្អតាមគន្លងព្រះពុទ្ធសាសនា ៖

• ទេសនាអានស្រាវជ្រាវរឿងរ៉ាវនានាដែលទាក់ទងនឹងព្រះពុទ្ធ សាសនា​
• ធ្វើជាគម្រូល្អផ្នែកខាងបដិបត្តិស្របតាមគន្លងព្រះពុទ្ធសាសនា
• ចាត់ចែងឲ្យមានការអានព្រះគម្ពីរព្រះពុទ្ធសាសនាតាមទីវត្តអារាមនានា
• រៀបចំឲ្យមានការសូត្រធម៌ ក្នុងទីវត្តអារាមដើម្បីរំឮកគុណដល់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ។

កិច្ចការដែលពុទ្ធបរិស័ទដែលជាគ្រហស្ថ គូរបដិបត្តិក្នុងពិធថីបុណ្យ ពិសាចបូជាត្រូវធ្វើចិត្តឲ្យជ្រះថ្លាបរិសុទ្ធ ចំពោះគុណព្រះពុទ្ធ ព្រះធម៌ និងព្រះសង្ឃ ៖

• ចូលរួមស្តាប់ធម្មទេសនា និងអានពីប្រវត្តិរបស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធនៅតាមទីវត្តអារា​ម
• រៀបចំគ្រឿងសក្ការបូជាចំពោះ ព្រះពុទ្ធអង្គរួមមានឈូក ផ្កាម្លិះ ទៀន​ ធូប ជាដើម
• ចូលរួមរៀបចំរតនាព្រះសង្ឃសម្តែងព្រះធម្មទេសនា ។ តាំងចិត្តរឮកដល់គុណរបស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ
• ធ្វើការបរិច្ចាគព្រះគម្ពីរដូចជា​ព្រះត្រៃបិដក សៀវភៅ អក្សរសាស្រ្តខ្មែរ ជាដើមដល់ព្រះសង្ឃទុកប្រើប្រាស់ក្នុងវត្តអារាម
• ចូលរួមក្នុងការណែនាំអ្នកដទៃឲ្យមានសេចក្តីជ្រះថ្លាក្នងផ្លូវព្រះពុទ្ធសាសនា ។

កាលបរិច្ឆេទ៖ ថ្ងៃ១៥ កើត​ពេញបូរមី ខែពិសាខ ។ ជាថ្ងៃដែលព្រះពុទ្ធទ្រង់ប្រសូតទ្រង់បានត្រាស់ដឹងនូងសម្មាសម្ពោធិញ្ញាណ ព្រមទាំងរំលត់ខន្ធទៅវិញ ។

          ពេលវេលានិងទីកន្លែងប្រារព្ធពិធី៖ នៅវេលាយប់គ្រប់វត្តអារាម គ្រប់ស្រុកភូមិទួទាំងប្រទេស ។ នៅយប់នោះរហូតទល់ភ្លឺ ពុទ្ធបរិស័ទគ្រប់វិស័យទាំងពីរភេទ ប្រកបដោយគ្រឿងសក្ការបូជា ទៅប្រជុំគ្នាក្នុងវត្តអារាមណាមួយដែលគេចូលចិត្ត ដើម្បីស្តាប់ព្រះសង្ឃសម្តែងព្រះធម្មទេសនាអំពីពុទ្ធប្រវត្តិ ។

ពិសាខបូជា ជាពិធីបូជាយ៉ាងធំ ដែលពុទ្ធបរិស័ទប្រារព្ធឡើង ដើម្បីរំឮកដល់ព្រះពុទ្ធគោត្តម ។ គេកំណត់យកថ្ងៃពេកញ បូរមី (១៥កើត​) ខែពិសាខ ព្រោះជាថ្ងៃ ខែ មង្គល ដែលត្រូវនឹងថ្ងៃ ខែ ដែលព្រះពុទ្ធទ្រង់ប្រសូត ត្រាស់ដឹងនូវសម្មាសម្ពោធញ្ញាណ និងរំលត់ខន្ធសុទ្ធតែក្នុងថ្ងៃពេញបូរមី ( ១៥កើត​) ខែពិសាខដូចជា ខុសគ្នាតែឆ្នាំប៉ុណ្ណោះ ។ តាមទំនៀមពិធីបុណ្យពិសាខបូជា ប្រព្រឹត្តទៅនៅវេលាយប់ក្នុងវត្ត ។ ដូចនេះហើយបានជា គេឃើញនៅគ្រប់វត្តអារាម មានអុជគ្រឿងប្រទីបជ្វាលាបូជាភ្លឺព្រោងព្រាតហើយមានមហាជនប្រុសស្រី ក្មេង ចាស់ ប្រកបដោយគ្រឿងសក្ការៈបូជាមានផ្កាភ្ញី ទៀន ធូប ជាដើមទៅប្រជុំគ្នាយ៉ាងអ៊ឹកធឹក ។ នៅយប់នេះរហូតដល់ចប់ដើម្បីឲ្យមានសទ្ធា ( សេចក្តីជ្រះថ្លាក្នុងជំនឿ ) ចំពោះព្រះរតនត្រ័យកាន់តែខ្លាំង តាមការស្រាវជ្រាវគេបានដឹងថា បុណ្យពិសាខបូជាទំនងជាធ្វើក្រោយព្រះអង្គចូលបរិនិព្វានច្រើនរយឆ្នាំ ។ គេថាប្រទេសឥណ្ឌា និងប្រទេសលង្កាបានប្រារព្ធពិធីនេះ យូរយារណាស់មកហើយ ។ ចំណែកប្រទេសសៀមនិងប្រទេសខ្មែរទើបនិងចាត់ចែងធ្វើនៅគ្រឹស្តសតវត្សទី១៩ ។ នៅប្រទេសសៀមស្តេច រាមា បានផ្តើមធ្វើនៅឆ្នាំ ១៨១៧ ។ ចំណែកនៅប្រទេសខ្មែរបុណ្យពិសាខបូជាត្រូវបានចាប់ផ្តើមឡើងនៅឆ្នាំ ១៨៥៥ ដោយព្រះមហាប៉ាន់ដែលស្តេចសៀម បានបញ្ជូនមកកាន់ឧត្តុង្គ តាមសេចក្តីស្នើសុំរបស់ព្រះបាទអង្គឌួង  ។ ដំបូងពិធីបុណ្យនេះប្រារព្ធ ឡើងដោយគណធម្មយុត្តិ ហើយក្រោយមកទើប ជ្រួតជ្រាបទៅដល់គណៈមហានិកាយ ។

ពិសាខបូជាជាពិធីបុណ្យយ៉ាងធំក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា ដើម្បីរំឮកដល់ព្រះពុទ្ធគោត្តម គឺដល់ថ្ងៃដែលព្រះអង្គទ្រង់ ប្រសូត ទ្រង់ត្រាស់ដឹង និងចូលបរិនិព្វាន ។

ពិសាខបូជា ជាឈ្មោះពិធីបុណ្យ ឬការធ្វើសក្ការៈបូជាក្នុងថ្ងៃពេញបូរមីខែពិសាខ ជាថ្ងៃដែលព្រះសក្យៈមុនីសម្មាសម្ពុទ្ធ ទ្រង់ប្រសូត ទ្រង់ត្រាស់ដឹង ទ្រង់បានរលត់ខន្ធចូលបរិនិព្វាន ។ ការគឺធ្វើរំឮកដល់ព្រះអង្គ ជាការបូជាពិសេសមួយយ៉ាង សម្រាប់ពុទ្ធសាសនិកទាំងបុព្វជិតទាំងគ្រហស្ថនាំគ្នាធ្វើរាល់ឆ្នាំថាជាបុណ្យសម្រាប់ពុទ្ធសាសនា ។

ពិសាខបូជា ជាឈ្មោះពិធីបុណ្យ​ឬការធ្វើសក្ការៈបូជាក្នុងថ្ងៃពេញបូរមីខែពិសាខជាថ្ងៃដែលព្រះសក្យៈមុនីសម្មាសម្ពុទ្ធ ​ទ្រង់ប្រសូត ទ្រង់ត្រាស់ដឹងទ្រង់បានរលត់ខន្ធចូលបរិនិព្វាន ។ ការធ្វើគឺរំឮកដល់ព្រះអង្គ ជាការបូជាណិសេសមួយយ៉ាង សម្រាប់ពុទ្ធសានិកជនទាំងបុព្វជិត​ទាំងគ្រហស្ថនាំគ្នាធ្វើរាល់

ឆ្នាំរាប់ថាជាបុណ្យសម្រាប់ពុទ្ធសាសនា ។            

          ពិសាខបូជាជាពិធីយ៉ាងធំក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា ដើម្បីរំឮកដល់ព្រះពុទ្ធគោត្តម គឺដល់ថ្ងៃដែលព្រះអង្គទ្រង់ប្រសូត ទ្រង់ត្រាស់ដឹងនិងចូលបរិនិព្វាន ។

          គេកំណត់យកថ្ងៃពេញ បូរមី(​១៥កើត ) ខែពិសាខ ព្រោះជាថ្ងៃ ខែ មង្គល ដែលត្រូវនឹងថ្ងៃ ខែ ដែលព្រះពុទ្ធទ្រង់ប្រសូត ត្រាស់ដឹងនូវសម្មាសម្ពោធិញ្ញាណ និងរំលត់ខន្ធចូលបរិនិព្វាន ។ ដូចនេះ ព្រះពុទ្ធទ្រង់ប្រសូត ត្រាស់ដឹងនិងបរិនិព្វានសុទ្ធតែក្នុងថ្ងៃ ពេញបូរមី ( ១៥កើត ) ខែពិសាខ ដូចគ្នាខុសគ្នាតែឆ្នាំប៉ុណ្ណោះ ។ តាមទំនៀមពិធីបុណ្យពិសាខបូជា ប្រព្រឹត្តទៅនៅវេលាយប់ក្នុងវត្ត ។ ដូចនេះហើយបានជាគេឃើញនៅគ្រប់វត្តអារាម មានអុជគ្រឿងប្រទីបជ្វាលាបូជាភ្លឺព្រោងព្រាត ហើយមានមហាជនប្រុសស្រី ក្មេង ចាស់ប្រកបដោយគ្រឿងសក្ការៈបូជា ​មានផ្កាភ្លឺទៀន ធូប ជាដើម ទៅប្រជុំគ្នាយ៉ាងអ៊ឹកធឹក​។ នៅយប់នេះរហូតទល់ភ្លឺ គេនាំគ្នាស្តាប់ធម្មទេសនា អំពីពុទ្ធប្រវត្តិ តាំងពីដើមរហូតដល់ចប់ ដើម្បីឲ្យមានសទ្ធា​( សេចក្តី ជ្រះថ្លាក្នុងជំនឿ ) ចំពោះព្រះរតត្រ័យកាន់តែខ្លាំងក្លាឡើង ។

          តាមការស្រាវជ្រាវគេបានដឹងថា បុណ្យពិសាខបូជា ទំនងជាធ្វើក្រោយព្រះអង្គចូលបរិនិព្វានច្រើនរយឆ្នាំ ។ គេថាប្រទេសឥណ្ឌា និងប្រទេសលង្កាបានប្រារពុ្ធពិធីនេះ យូរយារណាស់មកហើយ ។ ចំណែកប្រទេសសៀមនិងប្រទេសខ្មែរទើបនឹងចាត់ ចែងធ្វើនៅគ្រឹស្តសតវត្សទី១៩ ។ នៅប្រទេសសៀមស្តេចរាមា បានផ្តើមធ្វើនៅឆ្នាំ ១៨១៧ ។ ចំណែកនៅប្រទេសខ្មែរបុណ្យពិសាខបូជាត្រូវបានចាប់ផ្តើមឡើងនៅឆ្នាំ ១៨៥៥ ដោយព្រះមហាប៉ានដែលស្តេចសៀម បានបញ្ចូនមកកាន់ឧត្តុង្គ តាមសេចក្តីស្នើសុំរបស់ព្រះបាទអង្គឌួង ។ ដំបូងពិធីបុណ្យនេះ ប្រារព្ធឡើងដោយគណធម្មយុត្តិ ហើយក្រោយមកទើបជ្រួតជ្រាប ទៅដល់គណៈមហានិកាយ ( យល់ព្រមដោយព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ​ ) ។

គោលបំណងនៃការធ្វើបុណ្យចូលឆ្នាំរបស់ប្រជាជនខ្មែរ​៖

• ដើម្បីឧទ្ទិសកុសល ជូនដល់វិញ្ញាណក្ខន្ធបុប្វបុរសខ្លួន ដែលបានស្លាប់បាត់បង់ជីវិតហើយនោះសូមវិញ្ញាណក្ខន្ធទាំងនោះបានទទួលនូវបុញ្ញាកម្ម ដែលខ្លួនឧទ្ទិសជូន និងឲ្យបានសុខចម្រើន ។
• ដើម្បីធ្វើបុណ្យកុសលជូនបូព្វបុរស ដែលនៅរស់នៅឡើយ សូ​មឲ្យពួកគាត់ទាំងអស់បានសុខជារៀងរហូត តាំងពីបច្ចុប្បន្នជាតិរហូតដល់អនាគតជាតិ​ ។
• វាជាឱកាសល្អ បានធ្វើម្ហូបអាហារដែលមានឱជារសឈ្ងុយឆ្ងាញ់ពិសាជាថ្ងៃដើមឆ្នាំ និងថ្ងៃបន្តបន្ទាប់ ហើយបានស្វែងរកភស្តុតាង ទឹកក្តៅទឹកត្រជាក់ មកស្រោច ស្របដុសលាង មាតាបិតា ជីដូនជីតា ជូនសម្លៀកបំពាក់ សំពះថ្វាយបង្គំជូនលោកធ្វើឲ្យលោកមា​នចិត្តសប្បាយ ។
• ដើម្បីឧទ្ទិសជូនចំពោះពពួកទេវតា ដែលជាអ្នកថែរក្សាមនុស្ស ទឹកដីព្រៃព្រឹក្សា​ ទន្លេ ស្ទឹង បឹងបួរ សមុទ្រ នៃប្រទេសកម្ពុជារហូតដល់ទេវតាសណ្ឌិតនៅឋានត្រៃត្រឹងសួគ៌ជាដើម ។
• ដើម្បីសប្បាយរីករាយ ដែលខ្លួនបានឆ្លងផុតពីទូក្ខភ័យពីឆ្នាំចាស់នឹងឆ្លងចូលដល់ឆ្នាំថ្មីសូមបុណ្យទាំងនេះបាន ផ្តល់សេចក្តីសុខចម្រើនធ្វើឲ្យខ្លូនបានសុខរហូត ។
• ជាឱកាសល្អ ដើម្បីធ្វើឲ្យបានសុខស្ងប់ ប្រព្រឹត្តល្អប្រាស់ចាកការប្រព្រឹត្តមិនល្អ ធ្វើឲ្យោឧបទ្រព្យចង្រៃ ប្រាសចាក អមនុស្សធម៌ ដើម្បីសេចក្តីចម្រើនឆ្នាំថ្មីបន្តទៅទៀត ។