វិញ្ញាសាទស្ស​នៈវិជ្ជាថ្នាក់ទី១២ ( វិញ្ញាសាទី១៨ )

សំនួរ

១. តើតក្ករូប ស្ថិតក្នុងវិចារបែបណា ? មានគោលការណ៍ដូចម្តេចខ្លះ ?

២. អនុមានរួមជាអ្វី ? មានប៉ុន្មានបែប ? គឺអ្វីខ្លះ ?

៣. តើអនុមានរួមមានការងារនិងតម្លៃដូចម្តេ​ចខ្លះ ?

៤. តើអនុមានញែក និងអនុមានរួមមានទំនាក់ទំនងគ្នាដូចម្តេចខ្លះ ?

៥. តើវិចារមានតំលៃនិង មានព្រំដែនដូចម្តេច ?

ចម្លើយ

១ . តក្ករូប ស្ថិតក្នុងអនុមានញែកសាររូប ។ តក្ករូបជាវប្រភេទនៃវិចារមួយមានបំនងបង្ហាញបដិញ្ញាថ្មី ដោយបដិញ្ញាពីរដែលគេបានទទួលស្គាល់រួចហើយ ហៅថាមូលបដិញ្ញា ។

តាមការីស្តូត តក្ករូបដើម្បីអោយមានលក្ខណៈត្រឹមត្រូវ ត្រូវបំពេញល័ក្ខខ័ណ្ឌពីរគឺ ៖

• ល័ក្ខខ័ណ្ឌន័យ ៖ មូលបដិញ្ញានីមួយៗ មិនត្រូវមានន័យខុសគ្នាទេ ។
• ល័ក្ខខ័ណ្ឌរូបរាង ៖ តក្ករូប ត្រូវប្រព្រឹត្តទៅតាមនិយមទាំងឡាយ របស់តក្កវិជ្ជាសាររូប ។

២ . អនុមានរួមជាវិចារមួយ ដែលចេញពីការណ៍ពិសេស ដើម្បីរួមអោយបានជាច្បាប់ទូទៅមួយ ។ អនុមានរួម មានពីរបែបគឺ ៖

• អនុមានរួមសាររូប ៖ អះអាងភាពទូទៅមួយ ពីការណ៍ពិសេសច្រើនដែលគេស្គាល់រួចហើយ តែវាពុំបានបង្កើតអ្វីអោយប្លែកទេ ។ ឧទាហរណ៍ ៖ ក្រោយពីសួរអាយុសិស្សម្នាក់ៗ ដែលរៀននៅថ្នាក់ទី ១១ រួចហើយខ្ញុំដឹងថាម្នាក់ៗមានអាយុលើសពី ១៦ឆ្នាំ ។ ដូចនេះខ្ញុំសន្និដ្ឋានថាសិស្សទាំង អស់ដែលរៀនថ្នាក់ទី១១ មានអាយុលើសពី ១៦ឆ្នាំ ។
• អនុមានរួមពង្រីក ៖ គឺជាវិចារពិសោធន៍ ដែលគេនិយមប្រើក្នុងរូបវិទ្យាជាវិចារមួយ ដែលអនុញ្ញាតិអោយចេញ ពីការណ៍ខ្លះៗដែលគេស្គាល់ទៅច្បាប់ទូទៅដើម្បីពន្យល់ការណ៍ទាំងនោះ ។ ឧទាហរណ៍៖ មនុស្សឈ្មោះសុខ បានលួចខោខ្ញុំ ។ ម្សិលមិញ សុខបានលួចអាវខ្ញុំ ។ ដូចនេះ សៀវភៅដែលខ្ញុំបាត់ថ្ងៃនេះ គឺសុខជាអ្នកលួច  ។

        គួរ​កត់សំគាល់ថា ៖ អនុមានរួមពង្រីក គ្មានភាពត្រឹមត្រូវល្អិតល្អន់ទេ ព្រោះជួនកាលជាសន្និដ្ឋាន ជាទង្វើទូទៅផ្តេសផ្តាស ។ ដូចនេះហើយ​ ទើបក្នុងស្យង់ពិសោធន៍អនុមានរួមពង្រីក មិនត្រូវធ្វើដោយខ្វះការត្រួតពិនិត្យតឹងរ៉ឹងនោះឡើយ ។

៣. អនុមានរួម ជាវិចារណាសំរាប់តែស្យង់ពិសោធន៍ប៉ុនោះ ។ គេមិនសូវយកថាវាទៅប្រើក្នុងគណិតវិទ្យាទេ ។ ប៉ុន្តែក្នុងការរស់នៅធម្មតា អនុមានរួមតែងធ្វើឡើងដោយស្វ័យប្រវត្តិ ដូចជាយើងមានទំលាប់ទាញច្បាប់ទូទៅចេញពីពិសោធន៍របស់យើងក្នុងជីវីតជាដើម ។ តែអនុមានរួមធ្វើឡើងភ្លាមៗ តែងជួបនឹងកំហុសហើយពុំសូវត្រឹមត្រូវផង ។ ឯអនុមានរួមសាររូប ត្រឹមត្រូវ សុក្រិត មិនដែលច្រឡំទេ ប៉ុន្តែក៏មិនបានការដែរ ។ ឯអនុមានរួមពង្រីក មិនត្រឹមត្រូវល្អិតល្អន់ មិនសុក្រឹ​តអាចច្រឡំជារើយៗ ប៉ុន្តែមានប្រយោជន៍សំខាន់ណាស់ក្នុងស្យង់ពិសោធន៍ បើចេះយកតិចនិចត្រឹមត្រូវមកត្រួតពិនិត្យ ។

៤. អនុមានរួម និងអនុមានញែកជាចលនាពីរផ្ទុយគ្នារបស់គំនិត ប៉ុន្តែវាជួយបំពេញកង្វះខាតអោយគ្នាទៅវិញទៅមក ។ អនុមានរួមផ្តល់ឫសគល់អោយអនុមាន ញែក និងជាទីដែលអនុចេញដំណើរ ។ ព្រោះអនុមាន ជាអ្នកស្វែករកច្បាប់ទូទៅនៅក្នុងស្យង់ពិសោធន៍ និងរកគោលការណ៍អោយគណិតវិទ្យា ។ អនុមានញែក មានលក្ខណៈជាក់ច្បាស់ជាអ្នកដឹកនាំអនុមានរួម ។ គេតែងត្រូវការអនុមានញែកជាចាំបាច់ កាលណាគេចង់យកច្បាប់ទូទៅមួយ ដែលគេរកឃើញទៅប្រតិបត្តិ ។

៥. ក្នុងបណ្តាវិចារទាំងអស់ មានតែអនុមានញែកទេ ដែលគេចាត់ទុកថាជាវិចារពិតប្រាកដ ។ អនុមានរួមក្តី វិចារតាមដំនូចក្តីមិនអាចចាត់ទុកជាវិចារពេញលក្ខណៈទេ ។ យើងយល់ថា វិចារនីមួយៗទោះពេញលក្ខណៈក្តីមិនពេញលក្ខណៈក្តីក៏នៅតែមានតំលៃដោយឡែកៗ របស់វាដែរ ។ គឺជាអនុមានញែក មានតំលៃត្រង់មានភាពត្រឹមត្រូវជាក់លាក់​អនុមានរួមពង្រីកមានតំលៃក្នុងការរាវរកឥតប្រៀបបាននៅក្នុងស្យង់ពិសោធន៍ វិចារតាមដំនូចមានតំលៃខាងការស្រាវជ្រាវ ។

     ប៉ុន្តែបើវិចារជាឧបករណ៍យ៉ាងសំខាន់ ក្នុងរបកគំហើញនិងសំរាយបំភ្លឺសច្ចៈភាពក៏ដោយក៏ត្រូវតែមានព្រុំដែនដែរ ព្រោះវិចារមិនមែនជាវិធីមួយ ដែលមានលក្ខណៈគ្រប់គ្រាន់ខ្លួនឯង ក្នុងការខិតទៅជិតសច្ចភាពនោះឡើយ ។ ម៉្យាងទៀតក្នុងគ្រប់វិចារតែងតែមានធាតុខ្លះ ដែលគេមិនអាចស្រាយបំភ្លឺបានដាច់ខាត ។