វិញ្ញាសាប្រវត្តិសាស្រ្តនៃប្រទេសម្ពុជា( វិញ្ញាសាទី៥៧)

សំនួរ

១. ហេតុអ្វីបានជា ព្រះសត្ថាទី១ ដាក់រាជ្យឲ្យទៅព្រះរាជបុត្រាវ័យក្មេង១១វស្សាជាមហាក្សត្រ និងបុត្រាពៅ៦វស្សាជាមហាឧបរាជ ?

២. តើមូលហេតុអ្វី បណ្តាលឲ្យបន្ទាយលង្វែកដ៏រឹងមុំារបស់ខ្មែរបាក់បែក ? ហើយការបាក់បែកនេះ​បានផ្តល់ផលវិបាកអ្វីខ្លះ ?

៣. ចូរនិយាយពីរាជវង្សខ្មែរ នៅក្រោយពេលបែកបាក់បន្ទាយលង្វែក ?

៤. តើស្តេចនរេសួន ជាអ្នកណា ? មកពីណា ? ព្រះអង្គបានធ្វើអ្វីខ្លះ បន្ទាប់ពីព្រះអង្គបានឡើងសោយរាជ្យសម្បត្តិ ?

៥. ហេតុអ្វីព្រះបាទនរេសួន មិនវាយយកតំបន់អង្គរជាមកវាយយកលង្វែក ? ចំណែកអយុធ្យា បែរជាចូលចិត្តមកវាយតំបន់អង្គរ ?

ចម្លើយ
១.  ព្រោះព្រះសត្ថាទី១ គិតខ្លាចក្រែងព្រះបាទអនុជស្រីសុរិយោពណ៌ដណ្តើមយកអំណាចក្រោយពេលដែលព្រះអង្គសុគតតទៅ  ។ ព្រះស្រីសុរិយោពណ៌ មានសមត្ថភាពប្រជាប្រិយភាពនិងមានការគាំទ្រពីប្រជានុរាស្រ្ត នឹងនាម៉ឺនសព្វមុខមន្រ្តី ។

          នៅពេលដែលបុត្រាឡើងសោយរាជ្យ ព្រះអង្គអាចគ្រប់គ្រងកិច្ចការរាជការ និងអំណាចរបស់ទ្រង់បានដដែល ។

២. កត្តាដែលធ្វើឲ្យបន្ទាយលង្វែកបែកបាក់ ព្រោះ៖

• ព្រះរាជាៈ ព្រះសត្ថាទី១ ឆោតល្ងង់ជួយរំដោះក្រុងអយុធ្យារបស់សៀមពីការត្រួតត្រារបស់ភូមា ។
• សៀមៈ សៀមរមិលគុណ ប្រើល្បិចបញ្ជូនទ័ពមកវាយខ្មែរតែមិនបានបែកបន្ទាយ ក៏ប្រើល្បិចបាចប្រាក់ដួងចូលក្នុងគុម្ពឬស្សី និងប្រើល្បិចបញ្ជូនសង្ឃមកក្នុងបន្ទាយលង្វែក ដើម្បីធ្វើជាចារកម្ម ។
• វិបត្តិផ្ទៃក្នុងៈ រាជ្យនាម៉ឺន មន្រ្តី ​ប្រជារាស្រ្ត មិនពេញចិត្តនឹងព្រះសត្ថាទី១ដែលបានដាក់រាជ្យទៅឲ្យបុត្រាមានព្រះជន្ម១១វស្សាឲ្យសោយរាជ្យសម្ប្តត្តិនិង បុត្រាពៅព្រះជន្ម៦វស្សា ធ្វើជាមហាឧបរាជ ។
• ប្រជារាស្រ្តខ្មែរៈ ក្រីក្រ ឆោតល្ងង់ ចង់បានប្រាក់ដួងកាប់ឆ្ការគុម្ពឬស្សី ដែលជារបងការពារបន្ទាយលង្វែកដ៏រឹងមុំា ដោយមិនស្តាប់ការបញ្ជារពីស្តេច​ដែលមានព្រះជន្មវ័យក្មេង
• សាមគ្គីភាពៈ ប្រទេសខ្មែរបែកបាក់សាមគ្គីភាព ជាក់ស្តែងពេលកងទ័ពសៀមមកព័ទ្ធបន្ទាយលង្វែកព្រះសត្ថាទី១ បានភៀសខ្លួនរហូតដល់ប្រទេសឡាវ ធ្វើឲ្យបែកកម្លាំងប្រយុទ្ធនិងធ្វើឲ្យប្រជារាស្រ្តអស់ជំនឿ

ក្រោយពីបែកបាក់បន្ទាយលង្វែក ប្រទេសកម្ពុជាមានស្ថានភាពដូចជា៖

• ប្រទេសជាតិអស់រិទ្ធានុភាព ធ្លាក់ទៅជារដ្ឋទន់ខ្សោយនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍
• ខ្មែរបាត់បង់កេតនភ័ណ្ឌជាតិ ក្បួនច្បាប់ អ្នកប្រាជ្ញ កវីបណ្ឌិត និងវប្បធម៌ខ្មែរត្រូវបានសៀមប្រមូលយកទៅប្រទេសគេស្ទើរតែទាំងអស់
• ប្រទេសធ្លាក់ក្នុងអាណាធិបតេយ្យ ចោរកម្មគ្រោះទុរ្ភិក្ស បានកើតឡើងពាសពេញផ្ទៃប្រទេស
• ព្រះរាជវង្សានុវង្ស ប្រព្រឹត្តិអំពើពាលា លែងមានរិទ្ធានុភាព
• ប្រជារាស្រ្តអស់ជំនឿលើព្រះរាជា
• ប្រទេសកម្ពុជា បានបាត់បង់ខេត្តច័ន្ទបុរី បច្ចឹមបុរី នគររាជសីមា បាត់ដំបង សៀមរាប និងខេត្តពោធិ៍សាត់ ។​

៣. ក្រោយពេលបែកបាក់បន្ទាយលង្វែក ប្រទេសខ្មែរបានបែកបាក់ជាច្រើនខេត្តនិងមានស្តេចត្រាញ់ជាច្រើនគ្រប់គ្រងទឹកដីរៀងៗខ្លួន ហើយច្បាំងគ្នាដណ្តើមអំណាច ។ ព្រះសត្ថានិងគ្រួសារបានភៀសខ្លួនិទៅលាវ( វៀងច័ន្ទន៍ ) ចំណែកប្អូនប្រុសរបស់ព្រះសត្ថា គឺព្រះបាទស្រីសុរិយោពណ៌ យាងចេញពីសៀមមកគ្រប់គ្រងប្រទេស និងបាននាំសួយសារអាករទៅក្រុងអយុធ្យា ។

៤. ព្រះបិតារបស់ព្រះបាទនរេសួន គឺជាស្តេចសោយរាជ្យោនៅសុខោទ័យ ហើយនៅឆ្នាំ១៥៦៩ ព្រះអង្គបានជួយភូមាក្នុងការវាយលុកយកអយុធ្យា ។ បន្ទាប់ពីភូមាឈ្នះ ភូមាបានតែងតាំងបិតាព្រះបាទនរេសួនជាស្តេចទី១នៃរាជវង្សសុខោទ័យ នៅអយុធ្យា ។ បន្ទាប់ពីព្រះបិតាទ្រង់សោយទិវង្គតព្រះបាទនរេសួន បានឡើងសោយរាជ្យបន្តនឹងបានក្លាយជាស្តេចទី២នៃរាជវង្សសុខោទ័យនៅអយុធ្យា​។

          បន្ទាប់ព្រះអង្គឡើងសោយរាជ្យ ព្រះអង្គបានក្លាយជាស្តេចដ៏ខ្លាំងពូកែម្នាក់ ។​ព្រះអង្គបានឲ្យកងទ័ពភូមាចាកចេញពីប្រទេសរបស់ព្រះអង្គ​ ។ នៅឆ្នាំ ១៥៧៤ព្រះបាទនរេនសួន បានលើកទ័ពវាយនៅលង្វែក តែពុំបានសម្រេចបានដកទ័ពថយទៅវិញ ។ នៅឆ្នាំ ១៥៩៣ ព្រះបាទនរេសួនបានលុកចូលលង្វែកបានសម្រេច និងបានប្រមូលជ័យភ័ណ្ឌត្រលប់ទៅអយុធ្យាយ៉ាងច្រើន ។

៥. បានជាព្រះបាទនរេសួន មិនវាយយកតំបន់អង្គរបែរជាមកវាយយកលង្វែក ព្រោះព្រះអង្គជាស្តេចយាងមកសុខោទ័យព្រះអង្គមិនបានចាប់អារម្មណ៍ពីវប្បធម៌ប្រពៃណីប្រាសាទបុរាណនោះទេ ។ ព្រះអង្គចាប់អារម្មណ៍តែការពង្រីកអំណាច ឥទ្ធិពលនិងការត្រួតត្រាផ្លូវទន្លេខាងត្បូងឆ្ពោះទៅសមុទ្រ ក្នុងការរកស៊ីពាណិជ្ជកម្មហើយលង្វែកក៏ជាប្រទេសក្បែរខាងនិងជាគូរប្រកួតខាងពាណិជ្ជកម្ម ដែលរកស៊ីជាមួយចិន ឥណ្ឌា និងពួកអឺរ៉ុបដែរ ។

          ចំណែកអយុធ្យា នៅមុខរាជវង្សសុខោទ័យមកគ្រប់គ្រងគឺជារាជវង្សមានខ្សែរស្រឡាយជាខ្មែរ ហើយគេបានចាត់ទុកតំបន់អង្គរ ( ណាខនហ្លួងៈ រាជធានីដ៏អស្ចារ្យ ) ជារបស់គេដែរ ។​អយុធ្យា និងអង្គរ,លង្វែកកគឺមានប្រពៃណី វប្បធម៌ អរិយធម៌ សាសនា ការរស់នៅ ការគ្រប់គ្រង....ស្រដៀងគ្នា ។

សង្គ្រាមនៅសម័យអង្គរគឺជាសង្គ្រាមរវាងខ្មែរ២ក្រុម ដែលបង្ហាញពីអំណាច និងការដណ្តើមទីតាំងដូនតារបស់ខ្លួនដែលខុសពីសុខោទ័យ មកនៅអយុធ្យាជាសង្គ្រាមបង្ហាញពីអំណាចនិងការប្រជែងខាងផ្លូវពាណិជ្ជកម្មប៉ុណ្ណោះ ។