តើអ្វីទៅជាសញ្ញាណទូទៅនៃអំពើអនីត្យានុកូល ?

អំពើអនីត្យានុកូល គឺជាអំពើដែលផ្ទុយ និងច្បាប់ផ្ទុយសីលធម៌ល្អរបស់សង្គមដែលប្រព្រឹត្ត​ដោយបុគ្គលម្នាក់ ឬមួយក្រុម ហើយធ្វើប៉ះពាល់ដល់សិទ្ធិសេរីភាព សេចក្តីថ្លៃថ្នូរ បូរណភាព​រូបរាងកាយ ឬខូចខាតប្រយោជន៍អ្នកដទៃ ។ បុគ្គលដែលបង្កការខូចខាត ត្រូវសងការ​ខូច​ខាត​ដោយ​សាមគ្គីភាព ឬទៅតាមភាគដែលខ្លួនបានបង្កនោះ បើអាចបញ្ជាក់បានអំពី​ភាគនៃ​ការខូច​ខាតដែលខ្លួនបានបង្ក ។ ប៉ុន្តែបើបុគ្គលដែលមានអាយុក្រោម១៤ឆ្នាំ ឬបុគ្គលដែលស្ថិតក្នុងស្ថានភាពមិនអាចយល់​ដឹង និងវិនិច្ឆ័យបានអំពីការទទួលខុសត្រូវចំពោះអំពើររបស់ខ្លួន ដែលបានប្រព្រឹត្តនោះ ដោយ​សារមានវិបត្តិផ្នែកបញ្ញាស្មារតី ឬមូលហេតុផ្សេងទៀត បុគ្គលនោះមិនទទួលខុសត្រូវ សំណងខូចខាតដោយអំពើអនីត្យានុកូលឡើយ។  យោងតាមសទានុក្រមនៃក្រមរដ្ឋប្បវេណី អំពើអនីត្យានុកូលសំដៅទៅលើអំពើ​ដែលបំពាន​ដោយខុសច្បាប់ទៅលើសិទ្ធ ឬផលប្រយោជន៍អ្នកដទៃដោយកំហុសចេតនា ឬអចេតនា ។ ​បន្ថែមលើនេះនៅក្នុងមាត្រា ៧៤២ (ក្រមរដ្ឋប្បវេណី, ២០០៧) ជំពូកទី១៦ (អំពើអនីត្យា​នុកូល) បានធ្វើការកំណត់ថាអំពើអនីត្យានុកូលសំដៅលើ អំពើដែលបានប្រព្រឹត្តឡើងដោយ​មាន​កំហុស​ដោយចេតនា ឬអចេតនា ហើយដែលអាចជាអំពើណាមួយដូចខាងក្រោម ៖

• ធ្វើអំពើបំពានដោយព្យាករទុកជាមុនអំពីការកើតឡើងនៃលទ្ធផល ហើយទទួលយក​ការ​កកើត​ឡើងនៃលទ្ធផលនេះ ។
• ធ្វើអំពើដែល បើតាមប្រក្រតីបុគ្គលដែលមានឋានៈនៃការងារ ឬបទពិសោធន៍​ស្មើគ្នា​នឹង​​អ្នក​ធ្វើអំពើនេះ អាចព្យាករទុកជាមុនអំពីការកកើតនៃលទ្ធផលក៏ដោយ ក៏អ្នកធ្វើអំពើនោះ​នៅ​តែពុំបានព្យាករទុកជាមុន អំពើការកើតឡើងនៃលទ្ធផលនោះ ដោយសារការធ្វេសប្រហែស​មិន​ប្រុង​ប្រយ័ត្ន ហើយ​​​ទោះបីជាមានករណីកិច្ចជៀសវាងនូវលទ្ធផលនោះក៏ដោយ ក៏នៅតែ​ប្រព្រឹត្ត​ផ្ទុយនឹងករណីកិច្ចនោះ ។ អំពើអនីត្យនុកូល មានច្រើនបែបច្រើនយ៉ាង ហើយមិន​ត្រឹម​តែ​ជាគ្រោះថ្នាក់ ឬការបង្ខួចបរិស្ថាន ឬកំហុសក្នុងការព្យាបាលនោះទេ គឺនៅមានការបំពាន​លើផល​ចំណេញ។

         ក្នុងករណីដែលអំពើអនីត្យានុកូលបានបំពានទៅលើសិទ្ធិ ឬផលប្រយោជន៍របស់អ្នកដទៃ​ដោយ​ខុសច្បាប់​ដោយកំហុសចេតនា ឬអចេតនា ​ឬអំពើអនីត្យានុកូល​គឺមានន័យថាបុគ្គលម្នាក់ (ចារី) បានបង្កឲ្យមានការខូចខាតដោយខុសច្បាប់ទៅដល់បុគ្គលផ្សេងទៀត (ជនរងគ្រោះ) ដោយ​ចេតនា និងអចេតនា ហើយនាំឲ្យមានការសងនូវសំណងនៃការខូចខាត។ ដូច្នេះបុគ្គលដែល​មាន​សិទ្ធិ ឬផលប្រយោជន៍​​​​របស់ខ្លួនដែលត្រូវបានគេរំលោភបំពាន​មានសិទ្ធិទាមទារនូវសំណង​ការ​ខូច​ខាត ​។ ​ម៉្យាងវិញទៀត កម្មវត្ថុនៃសំណងនៃការខូចខាតមិនត្រឹម​តែមានការខូចខាតផ្នែកទ្រព្យ​សម្បត្តិ​ប៉ុណ្ណោះទេ​ ប៉ុន្តែរួមមានទាំងការខូចខាតខាងផ្លូវចិត្តទៀតផង ​។ យើងដឹងហើយថា អំពើអនីត្យានុកូលតម្រូវឲ្យ​ចារីសងសំណងការខូចខាតខាង​សេដ្ឋកិច្ច និងខាងផ្លូវចិត្តចំពោះជនរងគ្រោះ ដើម្បីទទួលបាននូវយុត្តិធម៌ ។ ​​ការទទួលខុសត្រូវលើ​អំពើ​​​អនីត្យា​នុ​កូល គឺយោងទៅតាមគោលការណ៍នៃការទទួលខុសត្រូវកំហុស មានន័យថានៅក្នុងសង្គម​ដែល​មាន​សេរីភាព សេរីភាពខាងអំពើត្រូវបានធានា ។ បុគ្គលម្នាក់ៗ ជាគោលការណ៍មិនត្រូវទទួលខុសត្រូវនោះទេ បើត្រូវទទួល​ខុសត្រូវចំពោះ​ផល​ដែលនឹងកើតមានឡើងពីសកម្មភាព ឬអាចត្រូវបានព្យាករទុកជាមុនបានក្នុងការបំពាននូវ​សិទ្ធិ ​ឬផលប្រយោជន៍របស់អ្នកដទៃ ចំពោះសកម្មភាពដែលមិនអាចព្យាករដឹងបានពីលទ្ធផលនៃសកម្ម​ភាព​នោះ ជាទូទៅច្បាប់មិនតម្រូវ​ឲ្យទទួលខុសត្រូវទេ​ ពីព្រោះវានឹងរារាំងដល់សកម្ម​ភាព​ដោយ​សេរី​ទៅវិញ ។ ដូចនេះជាទូទៅគោលការណ៍នៃអំពើអនីត្យានុកូល គឺមិនតម្រូវឲ្យមានការ​ទទួលខុសត្រូវទេ ទោះបីជាមានការខូចខាតក៏ដោយ ប្រសិនបើអ្នកធ្វើសកម្មភាពនោះមិនធ្វើអំពើ​ដោយ​មានកំហុសចេតនា ឬអចេតនានោះ ។ តាមទស្សនៈនេះ​ ជនដែលបានធ្វើឲ្យអ្នកដទៃរងរបួសដោយគ្មានការ​ប្រុងប្រយ័ត្នសម​ហេតុ​ផលទេ ត្រូវទទួលខុសត្រូវចំពោះការរងរបួសនោះ ចំណែកឯគោលការណ៍នេះធ្វើឲ្យបុគ្គលម្នាក់ៗ​មុននឹងធ្វើអ្វីមួយ ត្រូវគិតពិចារណាឲ្យបានហ្មត់ចត់នូវសកម្មភាពរបស់ខ្លួន ដើម្បីជៀសវាង​នូវការ​កកើត​ឡើងនូវលទ្ធផលដែលអាចបង្កជាគ្រោះថ្នាក់ដល់អ្នកដទៃ ។