សំណួរ-ចម្លើយ ស្រាយបំភ្លឺ អំពី ច្បាប់រដ្ឋធម្មនុញ្ញ (ភាគ២៦)

សំណួរ

១២៦- បើតាមមាត្រា ២ វក្យខណ្ឌទី២ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌបានបែងចែកបទល្មើសជាប៉ុន្មានថ្នាក់ ? អ្វីខ្លះ ?

១២៧- ចូលនិយាយពីលក្ខណៈវិនិច្ឆ័យនៃការចែងចែកបទល្មើសនោះ (បទឧក្រិដ្ឋ បទមជ្ឈឹម និងបទលហុ ) ?

១២៨- តើការបែងចែកចំណាត់ថ្នាក់នៃបទល្មើសនេះ ទទួលបានផលប្រយោជន៍អ្វីខ្លះ ?

១២៩- ដូចម្តេចដែលហៅថា បទល្មើសចេតនា នឹងបទល្មើស អចេតនា ?

១៣០- តើអ្វីទៅជានីតិ ?

ចម្លើយ

១២៦- បើតាមមាត្រា ២ វាក្យខណ្ឌ២ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌបានបែងចែកបទល្មើសជាបីថ្នាក់គឺ ៖

• បទឧក្រិដ្ឋ
• បទមជ្ឈឹម
• បទលហុ

១២៧- លក្ខណៈវិនិច្ឆ័យនៃការបែងចែកបទល្មើស ដើម្បីអាចដឹងពីប្រភេទនៃបទល្មើស គេត្រូវពិនិត្យទៅលើអតិបរមានៃទោសដែលច្បាប់បានចែងទៅលើបទល្មើសនិមួយៗដូចខាងក្រោម ៖

• បទល្មើសជាបទឧក្រិដ្ឋ នៅក្នុងករណីដែលអតិបរមានៃទោសដាក់ពន្ធនាគាត្រូវ ៖

- ទោសដាក់ពន្ធនាគាអស់មួយជីវិត

- ទោសដាក់ពន្ធនាគាមានរយៈពេលលើសពី ៥ឆ្នាំ និងក្រោម ឬស្មើរ ៣០ឆ្នាំ

• បទល្មើសមជ្ឈឹម នៅក្នុងករណីដែលអតិបរមានៃទោសដាក់ពន្ធនាគា ដែលត្រូវមានរយៈពេលលើសពី ៦ថ្ងៃ និងក្រោម ឬស្មើនិង ៥ឆ្នាំ ។
• បទល្មើសលហុ នៅក្នុងករណីអតិបរមានៃទោសដាក់ពន្ធនាគាមានរយៈពេលក្រោម ឬស្មើនឹង ៦ថ្ងៃឬក៏បទល្មើសដែលត្រូវផ្តន្ទាទោសត្រឹមតែពិន័យជាប្រាក់ប៉ុណ្ណោះ ។

១២៨- ផលប្រយោជន៍នៃការបែងចែកចំណាត់ថ្នាក់នៃបទល្មើសនេះគឺ ៖

• ផលប្រយោជន៍ទាក់ទងនឹងអាជ្ញាយុកាល ជារយៈពេលមួយកំណត់ដោយច្បាប់ ដែលផុតរយៈពេលនេះបុគ្គលម្នាក់អាចបាត់បង់សិទ្ធិណាមួយរបស់ខ្លួន ឬអាចទាមទារសិទ្ធិណាមួយជាប្រយោជន៍របស់ខ្លួនឯង ។ នៅក្នុងច្បាប់ព្រហ្មទណ្ឌអាជ្ញាយុកាលមានពីប្រភេទគឺ ៖
• អាជ្ញាយុកាលនៃបទល្មើស (អាជ្ញាយុកាលនៃបណ្តឹងអាជ្ញា) ជារយៈពេលមួយកំណត់ដោយច្បាប់ដោយផុតរយៈពេលនេះ ព្រះរាជអាជ្ញាពុំអាចធ្វើការចោទប្រកាន់បានទេ ឬអាចនិយាយម្យ៉ាងទៀតថា ផុតរយៈពេលនេះព្រះរាជអាជ្ញាពុំអាចធ្វើបណ្តឹងអាជ្ញាបានឡើយ ។ ថេរវេលានៃអាជ្ញាយុកាលរបស់បណ្តឹងអាជ្ញាមានដូចជា ៖

- ១៥ ឆ្នាំ ចំពោះបទឧក្រិដ្ឋ

- ៥ ឆ្នាំ ចំពោះបទមជ្ឈឹម

- ១ ឆ្នាំ ចំពោះបទលហុ ។

ជាគោលការណ៍ អាជ្ញាយុកាលនៃបទល្មើសចាប់រាប់ពីពេលដែលជនល្មើសបាន ប្រព្រឹត្តបទល្មើសទៅ ។

• អាជ្ញាយុកាលនៃទោស ជារយៈពេលមួយកំណត់ដោយច្បាប់ដែលផុតរយៈពេលនេះទោសលែងអាចអនុវត្តបានទៀតហើយ ។ អាជ្ញាយុកាលនៃទោលមានដូចជា

- ២០ ឆ្នាំ ចំពោះបទឧក្រិដ្ឋ

- ៥ ឆ្នាំ ចំពោះបទមជ្ឈឹម

- ១ ឆ្នាំ ចំពោះបទលហុ

ជាគោលការណ៍ អាជ្ញាយុកាលនៃទោស គឺចាប់រាប់ពីពេលដែលទោសដែលត្រូវបានប្រកាសដោយតុលាកា ។

+ ផលប្រយោជន៍ទាក់ទងទៅនឹងការអនុវត្តនីតិវិធី នៅក្នុងការអនុវត្តនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌ អ្នកនីតិបញ្ញត្តិខ្មែរកំណត់នូវគោលការណ៍មួយចំនួន ដោយផ្អែកលើប្រភេទនៃបទឧក្រិដ្ឋ ឬបទមជ្ឈឹម ។ ឧទាហរណ៍ ករណីបទឧក្រឹដ្ឋ ព្រះរាជអាជ្ញាត្រូវតែបើកការស៊ើបសួរ ដោយធ្វើដីការសន្និដ្ឋានបញ្ជូនរឿងអោយស៊ើបសួរ តាមមាត្រា ៤៤ នៃក្រមនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌ ។ ប្រសិបើជាបទលហុវិញ ព្រះរាជអាជ្ញាត្រូវតែកោះហៅជនជាប់ចោទអោយចូលខ្លួននៅមុខតុលាការជំនុំជម្រះដោយផ្ទាល់តាមមាត្រា ៤៩ នៃក្រមនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌ ។

+ ផលប្រយោជន៍ទាក់ទងនឹងការកំណត់ពីបទល្មើសប៉ុនប៉ង ការប៉ុនប៉ងក្នុងបទឧក្រឹដ្ឋទាំងអស់ត្រូវតែមានទោស។ ចំណែកឯការប៉ុនប៉ងក្នុងបទមជ្ឈឹមមានទោសលុះត្រាតែមានច្បាប់ចែង ។ ឯការប៉ុនប៉ងក្នុងករណីបទលហុវិញ ពុំមានទោសទេ (មាត្រា ២៧ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ) ។

+ ផលប្រយោជន៍ទាក់ទងទៅនឹងការកំណត់ពីការផ្តើមគំនិត និងការសមគំនិតមានទោសការផ្តើមគំនិត ឬការសមគំនិតដែលបំពេញលក្ខខណ្ឌច្បាប់កំណត់ក្នុងការប្រព្រឹត្តបទល្មើសឧក្រិដ្ឋ ឬបទមជ្ឈឹមសុទ្ធសឹតតែមានទោស​ ។ ប៉ុន្តែការ សមគំនិតនៅក្នុងករណីការប្រព្រឹត្តបទលហុវិញ ពុំមានទោសទេ បើពុំមានច្បាប់ចែងច្បាស់លាស់ទេនោះ ។

១២៩- ចំពោះការបែងចែកបទល្មើសចេតនា ឬអចេតនា ជាគោលការណ៍ពុំមានបទល្មើសទេ ប្រសិនបើគ្មានចេតនាប្រព្រឹត្ត (មាត្រា ៤នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ) ។ ប៉ុន្តែក្នុងករណីដែលច្បាប់ចែងទុកជាមុន បទល្មើសអាចកើតមានឡើងដោយមិនប្រុងប្រយ័ត្នការខ្ជីខ្ជា ការធ្វេសប្រហែស ឬការមិនគោរពកាតព្វកិច្ចដោយឡែកណាមួយ ។ ក្នុងករណីនេះគេរាប់បញ្ចូលថា ជា បទល្មើសដោយអចេតនា ។

• បទល្មើសដោយចេតនា ជាបទល្មើសដែលចារីមានបំណង ឬមានឆន្ទៈក្នុង ការប្រព្រឹត្តបទល្មើសដែលធ្វើអោយប៉ះពាល់ដល់សិទ្ធិរបស់អ្នកដទៃ ។
• បទល្មើសដោយអចេតនា ជាបទល្មើសដែលកើតឡើង ដោយចារីពុំមានចេតនានៅក្នុងការប្រព្រឹត្តបទល្មើសទេ ។ ទោះជាចារីពុំមានចេតនានៅក្នុងការប្រព្រឹត្តក៏ដោយ ក៏បទល្មើសវាបានកើតឡើងហើយ ។ ចំពោះបទល្មើស ដោយអចេតនា ភាពសុចរិតរបស់ចារីពុំមែនជាធាតុផ្សំនៃបទល្មើសទេ បានសេចក្តីថាទោះជាចារីពុំមានបំណងនៅក្នុងការប្រព្រឹត្តទុច្ចរិតក៏ដោយ ក៏នៅតែមានបទល្មើសកើតឡើងបានដដែល ។

១៣០- នីតិ មានន័យថា ច្បាប់ ឧបាយជាគ្រឿងណែនាំ បែបផែន ទំនឹមទំនៀម ប្រពៃ ។

តភាគ