មេរៀន គណនេយ្យ ភាសានៃជំនួញ

តើគណនេយ្យជាអ្វី ?

            គណនេយ្យគឺជាសិល្បៈ នៃការបកស្រាយ ការវាស់វែង និងការពិពណ៌នានៃសកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ច ។

- បំណងនៃគណនេយ្យគឺផ្តល់ព័ត៌មានផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុ  អំពីនៃព័ត៌មានដែលអ្នកទទួលខុសត្រូវអាចគ្រោង និងត្រួតពិនិត្យសកម្មភាពផ្សេងៗនៃអង្គការ ។ អ្នកខាងក្រៅដូចជាម្ចាស់ក្រុមហ៊ុនអ្នកឲ្យខ្ចីប្រាក់ អ្នកដែលបំរុងបណ្តាក់ទុន រដ្ឋាភិបាល និងសាធារណៈក៏ចង់ដឹងព័ត៌មាននេះដែរ ។ ប្រព័ន្ធគណនេយ្យមានតួនាទីផលិត និងធ្វើការទំនាក់ទំនងព័ត៌មានទាំងនេះ ។

- ប្រព័ន្ធគណនេយ្យចែកចេញជារបៀប វិធី និង ឧបករណ៍ ។ កិច្ចការរបស់គេចែកចេញជាបីដំណាក់កាលគឺ៖ កំណត់ត្រា ចំណាត់ថ្នាក់ និង ការសរុប ។

            ក- កំណត់ត្រា (Recording) បង្កើតប្រព័ន្ធ កត់ត្រាមួយនៃអង្គការផ្សេងៗជាតម្លៃទឹកប្រាក់ពាក្យអន្តរការណ៍ (transaction) គឺជាព្រឹត្តការណ៍មួយដែលកើតឡើងរួចហើយ វាមិនមែនព្រឹត្តិការណ៍ដែលអាចកើតឡើង និងបំរុងនឹងកើតនៅពេលខាងមុខនោះទេ ។

            ខ- ចំណាត់ថ្នាក់ (Classifying) ធ្វើចំណាត់ថ្នាក់ផ្សេងៗទៅតាមក្រុមនីមួយៗដែលមានការទំនាក់ទំនងជាមួយគ្នា ។

            គ- ការសរុប (Summarizing) គេត្រូវសង្ខេបពត័មានគណនេយ្យឲ្យបានងាយ ជាទីបំផុតដែលមានសារប្រយោជន៍ចំពោះអ្នកដែលត្រូវធ្វើការសម្រេចចិត្ត ។ ហិរញ្ញពំនោល (Financial Statement) បញ្ជាក់ពី ៖

• ស្ថានភាព (Position) ផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុនៅដំណាច់ឆ្នាំ (នៅដំណាច់នៃការិយបរិច្ឆេទ)
• លទ្ធផល (Result) នៃកិច្ចប្រតិបត្តិការណ៍ជំនួញ ក្នុងការធ្វើឲ្យហិរញ្ញវត្ថុមកដល់ស្ថានភាពនេះ ។

១- ទំនាក់ទំនងនៃព័ត៌មានផ្នែកគណនេយ្យ លើសពីការបង្កើតព័ត៌មាន វិធីសាស្រ្តគណនេយ្យទាក់ទិននឹងការធ្វើឲ្យមានទំនាក់ទំនងព័ត៌មានទាំងនេះទៅក្រុមដែលចង់ដឹង នឹងការបកស្រាយព័ត៌មានគណនេយ្យដើម្បីជួយសម្រួលដល់ការទាំាំងនេះ ទៅក្រុមដែលចង់ដឹង និងការបកស្រាយព័ត៌មានគណនេយ្យ ដើម្បីជួយដល់ការធ្វើសម្រេចចិត្តដ៏ជាក់លាក់មួយ ក្នុងមុខជំនួញ ។

២-​ អាជីពគណនេយ្យ ក្នុងអាជីពគណនេយ្យគេអាចបែងចែកជា ៤ វិស័យធំៗគឺ ៖ មុខរបរគណនេយ្យសាធារណៈ គណនេយ្យឯកជន គណនេយ្យរដ្ឋាភិបាល និង ការសិក្សាគណនេយ្យ ។

            + ប្រព័ន្ធគណនេយ្យ ៖

• ហិរញ្ញពំនោល ៖ អ្នកចាត់ចែង អ្នកបណ្តាក់ទុន អតិថិជនសំខាន់ និយោជិកសហជីព អង្គការនីតិក្រម សាធារណជន
• ពន្ធដារ ៖ រដ្ឋអំណាចពន្ធដារ ប្រាក់ចំណូលសេវា
• របាយការណ៍ និងទិន្នន័យចាត់ចែង ៖ អ្នកចាត់ចែង ម្ចាស់ហ៊ុន គណកម្មការនាយក មន្រ្តីសហគ្រាស អ្នកទទួលខុសត្រូវ នាយកដ្ឋាន
• របាយការណ៍ពិសេស ៖ អង្គការនីតិក្រម

ក- មុខរបរគណនេយ្យសាធារណៈស៊ីភីអេ

            នៅសហរដ្ឋអាមេរិក ស៊ីភីអេ (CPA: Certificated Public Accountant) គឺជាក្រុមមនុស្សដែលមានវិជ្ជាជីវៈផ្តល់សេវាគណនេយ្យដល់ក្រុមហ៊ុនទូទៅដើម្បីយកឈ្នួល ។ ក្រុមហ៊ុនស៊ីភីអេមានទំហំចាប់ពី មនុស្សរហូតដល់ថ្នាក់អន្តរជាតិ ដែលមានគណនេយ្យរហូតដល់រាប់ពាន់នាក់ ។ សញ្ញាបត្រ ស៊ីភីអេគឺជា វិញ្ញាបនបត្រមួយ ដែលរដ្ឋបានចេញឲ្យដោយមានគោលពិនិត្យ និងផ្អែកលើការពិសោធន៍ក្នុងការអនុវត្តន៍ ។ បេក្ខជនត្រូវប្រឡងជាប់លើវិញ្ញាសារ របស់វិទ្យាស្ថានអាមេរិចកាំងនៃ ស៊ីភីអេ ។ សេវារបស់ស៊ីភីអេគឺ ៖

• ការត្រួតពិនិត្យ (Auditing) តើអ្នកខាងក្រៅដូចជាម្ចាស់ក្រុមហ៊ុនឥណទាយី មន្រ្តីរដ្ឋាភិបាល ឬក្រុមដែលមាន ចំណាប់អារម្មណ៍ផ្សេងៗទៀតអាចជឿថា ហិរញ្ញពំនោលដែលរៀបចំដោយក្រុមចាត់ការ ក្រុមហ៊ុនអាចជាទីទុកចិត្ត និងពេញលេញឬទេ ? ដូច្នេះគេត្រូវការត្រួតពិនិត្យដែលធ្វើឡើងដោយក្រុមហ៊ុន ស៊ីភីអេមួយ ដែលគ្មានទំនាក់ទំនងនឹងក្រុមហ៊ុន ដែលបានធ្វើហិរញ្ញពំនោលនោះ ។

• សេវានៃពន្ធចំណូល (Income Tax Service) ស៊ីភីអេជួយគ្រោងពន្ធដោយបង្ហាញពីរបៀបដែលអន្តរការណ៍មួយ ដូចជាទិញឧបករណ៍ថ្មីត្រូវរៀបចំចុះយ៉ាងណា ដើម្បីឲ្យពន្ធចំណូលមានបរិមាណទាបបំផុត ។
• សេវាក្នុងការផ្តល់យោបល់លើចំណាត់ការ (Management Advisory Services) ស៊ីភីអេ ជាច្រើនបានផ្តល់ យោបល់លើការចាត់ចែងផ្សេងៗដូចជា ការតំឡើងប្រព័ន្ធគណនេយ្យដោយកុំព្យូទ័រ ណែនាំពីផលិតផលថ្មីៗ ឬរួមបញ្ចូលជាមួយក្រុមហ៊ុនដទៃជាដើម ។

ខ- គណនេយ្យឯកជន (Private Accounting) ផ្ទុយពី ស៊ីភីអេ គណនេយ្យក្នុងរោងចក្រ​ឯកជន ធ្វើការសម្រាប់តែសហគ្រាសមួយប៉ុណ្នោះ ។ នាយកគណនេយ្យករ ជាទូទៅមានឈ្មោះថាកុងត្រូលល័រ (Controller) ដែលជាសមាជិកមួយនៃក្រុមដឹកនាំថ្នាក់លើរបស់អង្គការ ។ ក្នុងក្រុមហ៊ុនធំៗ កិច្ចការរបស់គណនេយ្យអាចចែកចេញជាវិស័យធំៗដូចជា ៖

• ធ្វើគម្រោងប្រព័ន្ធគណនេយ្យ
• ប្រមើលហិរញ្ញវត្ថុ (Financial Forecasting) គឺបង្កើតនឹងផ្តល់ព័ត៌មានគណនេយ្យដល់អ្នកចាត់ការ និងអ្នកខាងក្រៅ ។ ពិនិត្យផ្ទៃក្នុងដើម្បីធ្វើឲ្យប្រាកដថារបាយការណ៍គួរជាទីទុកចិត្តបាន ធានធានរបស់ក្រុមហ៊ុនមានសុវត្ថិភាពពីការលួច ឬការប្រើមិនមានប្រយោជន៍ ហើយគ្រប់ជាន់ថ្នាក់នៃជំនួញបានអនុវត្តន៍តាមនយោបាយនៃក្រុមហ៊ុន ។
• គណនេយ្យពន្ធដារលើប្រាក់ចំណូល ដោយសារច្បាប់ដែលចែងពីពន្ធប្រាក់ចំណូលមានភាពស្មុគស្មាញ ទាំងគណនេយ្យខាងក្នុង ទាំងគណនេយ្យសាធារណៈខាងក្រៅត្រូវបានប្រឈមមុខជាច្រើនពេលចំពោះបញ្ហាពន្ធដារ ។
• គណនេយ្យតម្លៃ (Cost Accounting) គឺជាតំណាក់កាលនៃការប្រមូល និងបកស្រាយព័ត៌នៃតម្លៃ ។

ឧទាហរណ៍ ក្រុមហ៊ុនឡានត្រូវដឹងពីតម្លៃឡាន ដែលផលិតតម្លៃក្នុងការផលិតក្នុងដំណាក់នីមួយៗលាបថ្នាំ តម្លៃនៃកិច្ចប្រតិបត្តិការនីមួយៗដូចជា ហ្វឹកហ្វឺននិយោជិក ។ អ្នកទទួលខុសត្រូវប្រើគណនេយ្យតម្លៃ និងការប្រមើល ដើម្បីធ្វើគម្រោងផ្សេងៗ ។

• គណនេយ្យចាត់ចែង (Management Accounting) ព័ត៌មានដែលមានប្រយោជន៍ចំពោះអ្នកខាងក្នុងសម្រាប់គម្រោងប្រចាំថ្ងៃ ឬគម្រោងយូរអង្វែងមានឈ្មោះថា គណនេយ្យចាត់ចែង ។ គណនេយ្យតម្លៃ និងការប្រមើលសុទ្ធតែជាគណនេយ្យចាត់ចែងទាំងអស់ ។

            គ- គណនេយ្យរដ្ឋាភិបាល  មន្រ្តីរដ្ឋាភិបាលមិនត្រូវពឹងលើព័ត៌មានគណនេយ្យ ដើម្បើដឹកនាំការងារដូចអ្នកកាន់កាប់សហគ្រាសដែរ តែសកម្មភាពរបស់រដ្ឋាភិបាលមិនត្រូវការរកការចំណេញទេ ។

• កិច្ចចំណូលផ្ទៃក្នុង ក្រុមនេះចាត់ចែងពីការសងត្រឡប់វិញនៃពន្ធចំណូលដែលត្រូវរក្សាឯកសារតាមបុគ្គល និងសហគ្រាសនីមួយៗ ។
• គណកម្មការប្តូរ និងសុវត្ថិភាព គណកម្មការនេះបង្កើតពីការចែងនៃហិរញ្ញពំនោល និងគំរូនៃរបាយការណ៍សម្រាប់ឲ្យគេអនុវត្តតាម ។

            ឃ- គណនេយ្យសិក្សា ក្រៅពីការបង្រៀនសាស្រ្តាចារ្យគណនេយ្យមានតួនាទីស្រាវជ្រាវ និងបោះផ្សាយនូវព្រឹត្តប័ត្រស្តីពីលទ្ធផលនៃការស្រាវជ្រាវរបស់ខ្លួន ។

៣. ភាពខុសគ្នានៃការធ្វើបញ្ជី និងគណនេយ្យ ការធ្វើបញ្ជីគឺការកត់អន្តរការណ៍ ដែលគ្រាន់តែជាតំណាក់កាលមួយនៃគណនេយ្យប៉ុណ្ណោះ ។ គណនេយ្យមិនត្រឹមតែរក្សាការកត់ត្រាប៉ុណ្ណោះទេ គណនេយ្យគ្រោងនូវប្រព័ន្ធគណនេយ្យដ៏មានប្រសិទ្ធភាព ការធ្វើ ការបង្កើត និងប្រមើលកិច្ចការផ្នែកពន្ធចំណូល ហើយបកស្រាយនូវព័ត៌មាន គណនេយ្យទៀតផង ។

            របាយការណ៍ហិរញ្ញវត្ថុ (Financial Statement) ចំណុចផ្តើមនៃការសិក្សាគណនេយ្យហិរញ្ញវត្ថុពំនោល គឺជាមធ្យោបាយនៃការបញ្ជូននូវរូបភាពពិតនៃការចំណេញ និងស្ថានភាពហិរញ្ញវត្ថុជំនួញទៅអ្នកចាត់ចែងការ និងអ្នកខាងក្រៅដែលមានចំណាប់អារម្មណ៍ ។

            ក. តារាងតុល្យការ (Balance Sheet) បំណងតុល្យការ គឺបង្ហាញពីស្ថានភាពហិរញ្ញវត្ថុនៃមុខជំនួញនៅការិយបរិច្ឆេទមួយដ៏ជាក់លាក់ ។ ជំនួញទាំងអស់ត្រូវគេរៀបចំធ្វើតុល្យការនៅពេលដាច់ការិយបរិច្ឆេទ  ហើយក្រុមហ៊ុនភាគច្រើនទៀតបានធ្វើតុល្យការនេះម្តងមួយខែ ។ តុល្យការគឺ ជាបញ្ជីបញ្ជាក់ពីតុល្យភាពរវាង ទ្រព្យធនសកម្ម (Assets) និងផលបូកនៃទ្រព្យធនអកម្ម (Liabilities) និងមូលធន (Owner’s Equity) ។

ខាងក្រោមគឺជាឧទាហរណ៍ពីតុល្យការនៃក្រុមហ៊ុនបាយ័នទេសចរណ៍នៅ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៨

​                                                                    បាយ័នទេសចរណ៍

                                                                      តារាងតុល្យការ

                                                                  ថ្ងៃទី ៣១ ធ្នូ ២០១៨

              ទ្រព្យធនសកម្ម                                                             ទ្រព្យធនអកម្ម និងមូលធន

បេឡា                                 $ 7,500                                 ទ្រព្យធនអកម្មៈ

ប័ណ្ណទទួលប្រាក់                   8,000                                           ប័ណ្ណត្រូវបង់                                 $52,000

គណនីទទួលប្រាក់               57,000                                          គណនីត្រូវបង់           $15,000

សម្ភារៈការិយាល័យ               1,500                                           ប្រាក់ខែត្រូវបង់           $3,000

ដី                                        40,000                                  សរុបទ្រព្យធនអកម្ម                              $70,000

អាគារ                                 44,000                                   មូលធន

ឧបករណ៍ការិយាល័យ        12,000                                    ទុន លោក សុខ សម្បត្តិ                     $100,000

សរុប                             $ 170,000                                    សរុប                                                $170,000

គួរកត់សំគាល់ថា តុល្យការត្រូវមានចំណងជើង ៣ គឺ ៖

• ឈ្មោះក្រុមហ៊ុន
• ឈ្មោះហិរញ្ញវត្ថុពំនោល (តុល្យការ)
• កាលបរិច្ឆេទ

ចំណុចសំខាន់មួយទៀត គឺក្នុងទ្រព្យធនសកម្មគេត្រូវកត់ត្រាទ្រព្យធនចរន្ត (Current Assets) មុនគេដូចជាបេឡា

ប័ណត្រូវទទួល ។ ទ្រព្យធនចរន្ត គឺជាទ្រព្យធនសកម្មដែលអាចប្រែក្លាយជាបេឡា ឬត្រូវបានប្រើប្រាស់ក្នុងប្រតិបត្តិការក្នុងការិយបរិច្ឆេទបច្ចុប្បន្ន ។ បន្ទាប់មកទៀតគឺទ្រព្យធនអចលន (Fixed Assets) ដែលទ្រព្យធនសកម្មដែលអាចប្រើជាអង្វែងដូចជា ដី អាគារ និងឧបករណ៍ ។ គេតែងតែចុះបំណុលអកម្មមុនមូលធនជានិច្ច ។

            ខ. ទស្សនៈនៃអត្តសញ្ញាណនៃជំនួញ  គឺជាអង្គភាពសេដ្ឋកិច្ច ។ គេត្រូវញែកឲ្យដាច់ពីម្ចាស់កម្មសិទ្ធ ។

            គ. គោលការណ៍តម្លៃ ទ្រព្យធនត្រូវចុះជាតម្លៃប្រវត្តិសាស្រ្ត បានន័យថាចំនួនទឹកប្រាក់ដែលយើងចំណាយដើម្បីឲ្យបានទ្រព្យធននោះ ។

            ឃ. សមីការតារាងតុល្យការ

            ទ្រព្យធនសកម្ម (Assets) = ទ្រព្យធនអកម្ម (Liabilities) + មូលធនថៅកែ (Equity)