វិញ្ញាសា វប្បធម៌ទូទៅនៃមរតកខ្មែរ (វិញ្ញាសាទី៣០)

សំណួរ

១. ចូរនិយាយពីព្រះជីវប្រវត្តិរបស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧ ។

២. ហេតុអ្វីបានជារូបបដិមានរបស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧ គ្មានព្រះហស្ថទាំងសងខាង និងមានឆែបព្រះកេស ?

៣. ក្នុងទំនាក់ទំនងរវាងគ្នានឹងគ្នា តើសមាជិកអាស៊ានទាំងអស់មានគោលការណ៍ដូចម្តេច ?

៤. តើតំបន់ពាណិជ្ជកម្មសេរីអាស៊ាន ត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅថ្ងៃខែឆ្នាំណា ? តើដំណាក់កាលដំបូងមានគោលការណ៍ដូចម្តេច ?

៥. តើសន្និសីទថ្នាក់រដ្ឋមន្រ្តីការបរទេសអាស៊ានលើកទី២៧ ត្រូវបានប្រព្រឹត្តនៅទៅថ្ងៃខែឆ្នាំណា ? មានទិសដៅដូចម្តេច ?

ចម្លើយ

១. ព្រះបាទជ័យវរ្ម័ទី៧

ព្រះរាជវង្សនិងជីវប្រវត្តិរបស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧យើងស្គាល់បានមួយភាគធំដោយសារសិលាចារឹតនៅប្រាសាទជ្រុង ក្នុងរង្វង់នគរធំ សិលាចារឹតនៅប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារក្នុងខេត្តបាត់ដំបង សិលាចារឹតនៅប្រាសាទបាយ័នប្រាសាទតាព្រហ្មនិងជាពិសេសដោយសារសិលាចារឹតនៅប្រាសាទភិមានអាកាសដែលចងក្រងតាក់តែងឡើងជាកំណាព្យកាព្យឃ្លោងដោយព្រះអគ្គមហេសីរបស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧គឺព្រះនាងឥន្ទ្រទេវី ។

ព្រះរាជវង្ស បើកតាមការស្រាវជ្រោវរបស់លោក ហ្សក សឺដេស ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ប្រហែលជាប្រសូតយ៉ាងយូរណាស់ក្នុងគ.ស ១១២៥ ។ ព្រះមាតាព្រះអង្គព្រះនាមជ័យរាជាចូឌាមណី ព្រះបិតាព្រះអង្គព្រះនាមធរណិន្រ្ទវរ្ម័នទី២ ដែលសោយរាជ្យបន្ទាប់ពីព្រះបាទសុរិយវរ្ម័នទី២ ។ ព្រះអង្គត្រូវជាចៅមីង របស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៦ ។ ដូច្នេះយើងឃើញថាតាមរយៈមាតាព្រះអង្គជាប់ចុះមកពីព្រះរាជវង្សមហាក្សត្រខ្មែរជំនាន់មុនអង្គរ (ឬក្នុងសម័យនគរហ្វូណន់ ចេនឡា) ។ ចំណែកខ្សែស្រឡាយព្រះរាជវង្សឪពុកព្រះអង្គចុះមកពីព្រះសន្នគិវង្សមហិធរបុរៈ ។

យុវភាព តាមរយៈសិលាចារឹតដដែលបានឱ្យយើងដឹងថា កាលបិតាព្រះអង្គព្រះបាទធរណិន្រ្ទវវរ្ម័នទី២ នៅសោយរាជ្យជាមហាក្សត្រកម្ពុជា ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧បានទទួលតំណែងជាមេទ័ពធំកំពូលដឹកនាំកងពលសេនាខ្មែរទៅធ្វើសង្រ្គាមតទល់នឹងនគរចាម៉្បា ។ កាលនោះព្រះអង្គបានព្រះជន្ម២៥ព្រះវស្សា ។ បើតាមសិលាចារឹត យើងអាចស្មានថា កាលនោះព្រះអង្គហនមហេសីរួចស្រេចទៅហហើយ គឺព្រះនាងជ័យរាជទេវីប្រហែលជាក្នុង គ.ស១១៤៥ ហើយព្រះអង្គបានមានព្រះរាជបុត្រមួយព្រះអង្គ ព្រះនាមស្រីឥន្ទ្រកុមារ ។ ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ត្រូវបែកព្រាត់ប្រាស់ពីប្រពន្ធ កូន ដោយក្តិវិយោគ អួលណែនចុកចាប់រៀងរាល់ថ្លៃ ពុំដែលមានល្ហែល្ហើយឡើយ ។ ទុក្ខសោកសង្រេងឈឺខ្លោចផ្សាររីឯរៃដោយការព្រាត់ប្រាស់នេះត្រូវបានព្រះនាងឥន្ទ្រទេវី ជាបងស្រីបង្កើតរបស់មហេសីព្រះអង្គសរសេរវិញជាភួងកំណាព្យលើផ្ទាំងសិលាប្រាសាទភិមានអាកាស ។ ព្រះនាងឥន្ទ្រទេវី បានរៀបរាប់អធិប្បាយថា ៖ ព្រះមហេសីព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ព្រះនាងជ័យរាជទេវី ប្រៀបបានទៅជាព្រះនាងសិតា ដែលកំពុងព្រាត់ពីស្វាមីគឺព្រះរាម ។ ព្រះរាមគឺព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ឯស្តេចាមប្រៀបបាននឹងក្រុរាពណ៍ ។ នៅពេលដែលព្រះស្វាមីយាងចេញទៅធ្វើសង្រ្គាមនឹងខ្មាំងព្រះនាងជ័យរាជទេវីបានចូលទៅកាន់សីល កាន់ត្រណម គោរពទៅតាមក្បួនប្រពៃណីមិនហ៊ានធ្វេសប្រហែសសោះឡើយ ។ ព្រះនាងតែងតែខិតខំសិក្សាស្វាធ្យាយធិមបួងសួងបន់ស្រន់សុំឱ្យព្រះស្វាមីបានជួបតែសេចក្តីសុខ និងជ័យជំនះឈ្នះអស់លើសត្រូវ ។ ព្រះនាងមានរូបកាយស្គាំងស្គមហើយមិនយកព្រះទ័យទុកដាក់នឹងព្រះកេសាព្រះនាងឡើយ ។ កាលណាបើនឹកឃើញដល់ព្រះស្វាមីមង្តៗព្រះនាងតែងតែឈឺចុកចាប់ពើតក្នុងទ្រូង ។ តែការឈឺចុកចាប់នេះ បានធ្វើឱ្យព្រះនាងសប្បាយរំសាយទុក្ខទៅវិញ ។ ព្រះនាងជ័យរាជទេវី នៅតែស្មោះត្រង់រង់ចាំការវិលត្រឡប់របស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នជានិច្ច ។

ជីវិតតស៊ូព្យាយាមរង់ចាំ

នៅគ.ស១១៦០ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧កំពុងធ្វើចំបាំងប្រយុទ្ធជាមួយកងទ័ពចាមនៅមុខក្រុមពិជ័យ ។ គ្រានោះព្រះអង្គបានទទួលដំណឹងថាបិតាព្រះអង្គចូលទីវង្គត ហើយព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី២ បានឡើងសោយរាជ្យជំនួស ។ នៅចំពោះមុខស្ថានការណ៍ផ្លាស់ប្តូរនេះ ព្រះអង្គពុំបានផ្លាស់ប្តូរចិត្តគំនិតអ្វីទាំងអស់ ។ ព្រះអង្គ នៅតែបន្តធ្វើសង្រ្គាមវាយតបប្រហារនគរចាមហើយគោរពស្មោះស័្មគ្របំរើមហាក្សត្រថ្មីដោយគ្មានវៀរចវេរ ។ នៅពេលដែលព្រះអង្គទទួលដំណឹងថានៅព្រះរាជធានីមានមន្ត្រីក្បត់ចង់ធ្វើឃាតព្រះមហាក្សត្រ ព្រះអង្គបានធ្វើដំណើរយាងត្រលប់ចូលមកនគរវិញ ដើម្បីជួយជ្រោមជ្រែងព្រះរាជា ។ តែព្រះអង្គមកដល់យឺតពេល ហើយសោកនាដកម្មកន្លងហួសផុតរួចជាស្រេចបាត់ទៅហើយ ។ព្រះបាទយសោវរ្ម័នត្រូវគេធ្វើឃាត ហើយព្រះរាជបុត្រព្រះអង្គព្រះស្រីឥន្ទ្រកុមារ ក៏ប្រហែលជាអស់សង្ខារក្នុងសម័យជាមួយគ្នានោះដែរ ។ ក្នុងគ.ស ១១៦៥ បើតាមសិលាចារឹតបន្ទាយឆ្មារស្តេចថ្មីព្រះបាទត្រីភុរ័នអាទិត្យបានរៀបចំធ្វើពិធីរាជាភិសេកហើយប្រកាសខ្លួនជាព្រះមហាក្សត្រនគរកម្ពុជា ។ កាលនោះព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ព្រះអង្គមិនបានកេណ្ឌទ័ព ចេញទៅធ្វើសង្រ្គាមតាំងវាំងជល់នឹងស្តេចជ្រែករាជ្យ ដើម្បីដណ្តើមរាជ្យបល្ល័ងមកវិញទេ ។ ព្រះអង្គនឹងនៅស្ងៀមមិនបណ្តែកបណ្តោយចិត្តគំនិត អារម្មណ៍ឱ្យផ្លាស់ប្តូរ ហក់លោតទៅតាមមនោសញ្ចេតនា ភ្លើងកំហឹង ការប្រមាថឆេវឆាវ និងការលោភលន់ខ្វះពិចារណាឡើយ ។ ព្រះអង្គបានសម្ងំរស់នៅប្រាសាទព្រះខ័ន្ធ ក្នុងខេត្តកំពង់ស្វាយ យកពេលស្មឹងស្មាធ ត្រិះរិះស្រាវជ្រោវសិក្សាពិចារណាផ្លូវចំរើន រង់ចាំឱកាសល្អដើម្បីដាក់ខ្លួនចូលបំរើជាតិ ។

លទ្ធផលនៃការតស៊ូ

ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ព្រះអង្គរងចាំអស់រយៈពេល១៧ឆ្នាំ (គ.ស១១៦០ដល់១១៧៧) ទើបឳកាសល្អបានមកដល់ ។ ព្រឹត្តិការណ៍នគរចាម៉្បាវាយប្រហារចូលលុកប្រទេសកម្ពុជានិងការអស់ព្រះជន្មរបស់មហាក្សត្រជ្រែករាជ្យ បានជំរុញអោយព្រះអង្គចេញមុខបង្កបង្កើតចលនាតស៊ូរំដោះជាតិ ។ ព្រះអង្គបានដឹកនាំការតស៊ូប្រឆាំងនឹងអាណានិគមចាម្ប៉ាអស់រយៈពេល៤ឆ្នាំទើបទទួលបានលទ្ធផលល្អ ។ នៅគ.ស១១៨១ ព្រះអង្គបានតស៊ូ រំដោះជាតិមាតុភូមិពីកណ្តាប់ដៃចាម ហើយព្រះអង្គបានប្រកាសជាមហាក្សត្រនគរកម្ពុជា ហើយទទួលរាជាភិសេកក្នុងឆ្នាំដដែល ។ កាលនោះតាមការប៉ាន់ស្មានព្រះបាទជ័យវរ័្មនទី៧ បានព្រះជន្មប្រហែលជាជាង៥០ព្រះវស្សា ។ ចំណែកខាងអគ្គមហេសីជ័យរាជទេវីព្រះអង្គវិញដើម្បីជាការអបអរអរគុណដល់គុណបុណ្យបារមីព្រះរតនត្រ័យដែលបានជ័យព្រះនាងតាមការបន់ស្រន់បួងសួងព្រះរាជាទេពី បានធ្វើបុណ្យចែកទានអំណោយគ្រប់បែបយ៉ាងដល់វត្តអារាម និងប្រជានុរាស្រ្ត ។ ក្រោយពីព្រះរាជអគ្គមហេសីជ័យទេវីចូលទីវង្គតព្រះនាងឥន្ទ្រទេវីជាបងត្រូវបានព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ អភិសេកតែងតាំងជាព្រះអគ្គហេសី ។ ព្រះនាងជាស្រ្តីម្នាក់ដែលមានវិជ្ជាខ្ពង់ខ្ពស់មានប្រាជ្ញាភ្លឺថ្លាមោះមុត ឈ្លាសវៃពូកែល្បីល្បាញខាងវិជ្ជាអក្សរសាស្រ្ត មានធិមមេត្តាសន្តោស ហើយគោរពបូជាព្រះពុទ្ធសាសនា ។ ព្រះនាងជ័យរាជទេវី និងព្រះនាងឥន្ទ្រទេវី ដែលជាមហេសីព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ សុទ្ធតែធ្លាប់ជួយផ្តល់យោបល់តូចធំដល់ព្រះស្វាមី តាមព្រះពុទ្ធឳវាទ ។ ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ ព្រះអង្គគោរពបូជានិងមានជំនឿទៅលើព្រះពុទ្ធសាសនាមហាយាន ។ ព្រះរាជបុត្រព្រះអង្គជាច្រើនសុទ្ធតែមានជំនឿជឿនិងធ្វើសក្ការៈបូជាថ្វាយចំពោះព្រះពុទ្ធសាសនា ។ បុត្រព្រះអង្គព្រះនាមតមលិន្ទបានបួសជាសង្ឃហើយបានទៅបន្តការសិក្សានៅកោះសិរីលង្កា ។ បុត្រមួយព្រះអង្គទៀត ព្រះអង្គវីរកុមារ ដែលបាននិពន្ធចារអត្ថបទមួយយ៉ាងល្អ វែកញែកអធិប្បាយពីព្រះពុទ្ធសាសនាលើផ្ទាំងថ្ម នៅប្រាសាទព្រះខ័ណ្ឌ ។​

កិត្យានុភាព

ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ដោយសាការតស៊ូព្យាយាមព្រះអង្គបានទទួលជោគជ័យដែលគេអាចចាត់ទុកថា ជាជោគជ័យផ្ទាល់ខ្លួន ។ តែព្រះអង្គបានយកជោគជ័យនេះព្រមទាំងឥទ្ធិពលអំណាចការចេះដឹង បទពិសោធន៍ និងប្រាជ្ញាភ្លឺថ្លាឈ្លាសវៃរបស់ព្រះអង្គមកកសាងប្រទេសជាតិ ផ្តល់នូវសេចក្តីសុខក្សោមក្សាន្ត សន្តិភាពវឌ្ឍនភាព ដល់ប្រជានុរាស្រ្ត ដោយគ្មានរើសអើងវណ្ណៈ ។ ការកសាងរបស់ព្រះអង្គមិនមែនតែប្រាងប្រាសាទដ៏ធំស្កឹមស្កៃនោះទេព្រះអង្គបានកសាងទំនុកបំរុងសាសនា ក៏ដូចជាក្នុងផ្នែកសង្គមជាតិដែរ ។ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះអង្គ នគរចាម្ប៉ាបានក្លាយជាអាណាខេត្តខ័ណ្ឌខ្មែរ ។ ទឹកខ្មែរក៏បានលាតសន្ធឹងវែងឆ្ងាយជាមហាអំណាចមួយយ៉ាងធំដែរនៅក្នុងអាស៊ីអាគ្នេយ ។ ចក្រភពខ្មែរក្នុងរាជ្យជ័យវរ្ម័នទី៧មានចាម៉្បាបច្ចុប្បន្នលាវសៀមនិងទឹកដីមួយភាគធំនៃប្រទេសភូមា និងម៉ាឡេស៊ី ។ ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ព្រះអង្គបានចូលទីវង្គតក្នុង គ.ស ១២០២ ។

២. បានជារូបបដិមារបស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ អង្គតព្រះហស្ថទាំងពីរ និងឆែបព្រះកេសនោះគឺ ៖

ក. បុព្វហេតុប្រវត្តិសាស្រ្ត ៖ នៅពេលខ្មែររួចចាកផុតពីសង្រ្គាមខ្មែរយើងមានអ្នកអភិរក្សវត្ថុបូរាណនិងប្រវត្តិសាស្រ្តបានប្រទះឃើញរូបសំណាកបដិមានេះមានលក្ខណៈបាក់បែកស្រាប់ទៅហើយ (បាត់ព្រះហស្ថទាំង២ និងឆែបព្រះកេស) ដោយរកបំណែកនោះមកប៉ះប៉ូវវិញមិនបាន គេក៏សម្រេចទុកជាលក្ខណៈដើមទាំងស្រុងទៅ ។

ខ. បុព្វហេតុសាសនា ៖ កាលដើមឡើងព្រះបាទជ័យវរ្ម័ទី៧ កាន់សាសនាព្រាហ្មណ៍ មានឫទ្ធិអំណាចខ្លាំងក្រៃប្រទេសជាតិមានការរីកចម្រើន ទំហំទឹកដីធំមហិមា ។​ ប៉ុន្តែក្រោយពីព្រះអង្គរៀបអភិសេកជាមួយព្រះនាងឥន្ទ្រទេវីមកព្រះអង្គបែរមកកាន់សាសនាព្រះពុទ្ធវិញលែងមានមហិច្ឆតាពង្រីកទឹកដី ទម្លាក់ដាវឈប់បង្ហូរឈាម បែរជាគ្រាន់តែការពារទឹកដី និងអភិវឌ្ឍប្រទេសជាតិឱ្យរីកចម្រើនវិញ ដែលជាហេតុអ្វីធ្វើឱ្យកូនចៅព្រះអង្គដែលមានជំនឿស៊ប់លើព្រាហ្មណ៍សាសនានោះមិនសប្បាយចិត្តខ្លឹងនិងព្រះអង្គ ក៏លួចវាយបំបាក់រាល់រូបសំណាកព្រះអង្គឱ្យដាច់បាត់ព្រះហស្ថទាំងសង ដោយពួកគេយល់ថា​ ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧លែងធ្វើសង្រ្គាមទៀតហើយ ទុកព្រះហស្ថធ្វើអ្វី កាត់ចោលទៅ ។ រីឯព្រះកេសឆែបវិញ គឺពួកគេយល់ថា ពីមុនពូកែគិត តែឥឡូវលែងចេះគិតហើយ ព្រោះតែស្រី ពួកគេក៏វាយឱ្យឆែបទៅ ។

គ. បុព្វហេតុសង្រ្គាម ៖ នៅពេលមានសង្រ្គាមចម្បាំងមង្តៗគួរសត្រូវព្រះអង្គមានចាម ជ្វា លាវ សៀម មិនដែលយកឈ្នះលើព្រះអង្គឡើយ ពួកគេតែងចិញ្ចឹមចិត្តសងសឹកជាមួយព្រះអង្គ ។ ជាអកុសលពេលដែលព្រះអង្គចូលទីវង្គត ពួកសត្រូវទាំងអស់នោះមកវាយប្រហារប្រទេសខ្មែរស្ទើរទាំងស្រុង ចំណែកឯរូបបដិមា ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ វិញពួកបានវាយបំបាក់ព្រះហស្ថទាំងសងខាង ព្រោះវាយល់ថា ព្រះហស្ថនេះហើយដែលធ្វើឱ្យពួកវាវាយចាញ់ និងសម្លាប់ពួកវាអស់ច្រើនណាស់ ដូច្នេះគួរតែកំចាត់ចោល ។ រីឯព្រះកេសវិញ ពួកវាបានវាយឱ្យឆែប ព្រោះយល់ថា ព្រះកេសនេះហើយពូកែគិត ពូកែល្បិចក្នុងសឹកសង្រ្គាមជាមួយពួកវាឆ ដូច្នេះត្រូវតែកំទេចចោល ។ បច្ចុប្បន្នកំពុងមានការវែកញែកគ្នាដូចខាងក្រោម ៖

• គណៈកម្មាការទ្រទ្រង់ អរិយធម៌ខ្មែរមានគម្រោងស្នើសុំទៅក្រសួងវប្បធម៌ដើម្បីឱ្យមានការ ទទួលស្គាល់នូវការសាងសង់រូបបដិមាព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧ ដោយមានព្រះហស្ថទាំងសងខាង ។ គម្រោងនេះត្រូវបានលើកឡើងនៅក្នុងកិច្ច​ប្រជុំ រវាងអ្នកអភិរក្សវត្ថុបុរាណ និងអ្នកប្រវត្តិសាស្រ្ត ។
• បន្ទាប់ពីកិច្ចប្រជុំរយៈពេលមួយថ្ងៃ គណៈកម្មាធិកាទ្រទ្រង់អរិយធម៌ខ្មែរបានអោយដឹងថា គេគ្រោងនឹងធ្វើការស្នើសុំទៅក្រសួងវប្បធម៌ ឱ្យមានការទទួលស្គាល់នូវការសាងសង់រូបសំណាកព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧ ដោយមានព្រះហស្ថទាំងពីរ ឡើងវិញ ដើម្បីអោយព្រះអង្គមានលក្ខណៈពេញលេញសក្តិសមជាអតីតវីរមហាក្សត្រខ្មែរ ។
• លោក មឿង សុន តំណាងគណៈកម្មការនេះបានមានប្រសាសន៍ថា ការដាក់តាំងរូបបដិមារបស់ ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧ ដោយការបែកបាក់យ៉ាងដូច្នេះនាំឱ្យមានការរិះគន់នូវអតីតកាលរបស់កម្ពុជាថាជាប្រទេសអន់ថយ ហេតុអ្វីបានព្រះហស្ថរបស់ព្រះអង្គត្រូវគេកាត់ចោល ។
• ចំណែក លោក រស់ ចន្រ្តាបុត្រ អនុប្រធានរាជបណ្ឌិតសភាកម្ពុជា បានមានប្រសាសន៍ថា ការលើកឡើងនេះ ពីព្រោះដើម្បីរក្សានូវកិត្តិនាម និងកិត្តិយលរបស់ព្រះអង្គ និងដើម្បីកុំឱ្យខូចតម្លៃប្រវត្តិសាស្រ្តខ្មែរ ។ លោកបានបញ្ជាក់ថា គម្រោងនេះចង់ឱ្យមានការយល់ព្រមពីក្រសួងវប្បធម៌សម្រាប់ ការសាងសង់រូបសំណាកព្រះបាទជ័យវរ្ម័ន នាពេលក្រោយ ។ ទៀតគឺត្រូវឱ្យមានដៃទាំងសងខាង និងមិនមានស្នាមបែកបាក់ ។
• ក៏ប៉ុន្តែលោក ជុជ តឿន រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងវប្បធម៌បានចាត់ទុកថា នោះជាការស្រមើស្រមៃ ដែលខុសទាំងស្រុងទៅនឹងការអភិរក្សវត្ថុបូរាណ និងប្រវត្តិសាស្រ្ត ។ លោកបានឱ្យដឹងថារូបព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ត្រូវបានរកឃើញដំបូងពុំមានដៃទាំងពីរដូច្នេះ លុះត្រាតែគេអាចរកដៃទាំងពីររបស់ព្រះអង្គឃើញទើបអាចធ្វើដូច្នេះបាន ។ លោកបានបញ្ជាក់ថា គេមិនអាចដាក់ដៃអោយព្រះអង្គតាមការនឹកឃើញនោះទេ ។ ទោះបីយ៉ាងណាក៏ដោយលោកបានឱ្យដឹងថា នៅពុំទាន់មានច្បាប់ហាមប្រាមការកសាងរូបសំណាកព្រះអង្គ ដោយមានដៃ ឬអត់ដៃនោះទេ ។
• ចំណែកគណៈកម្មការទ្រទ្រង់អរិយធម៌ខ្មែរវិញ បានឱ្យដឹងថារូបសំណាកមិនពេញលក្ខណៈនេះកើតឡើងដោយសារសង្គ្រាមនិងពេលវេលា ដូច្នេះគេគួរធ្វើការកែលំអរដើម្បីឱ្យព្រះអង្គក្លាយជាស្តេច ពេញលក្ខណៈវិញ ។

៣. ក្នុងទំនាក់ទំនងរវាងគ្នានិងគ្នាសមាជិកអាស៊ានមានគោលការណ៍ដូចតទៅ ៖

• គោរពគ្នាទៅវិញទៅមកលើឯករាជ្យអធិបតីភាពសមភាពបូរណភាពទឹកដីនឹងអត្តសញ្ញាណជាតិនៃបណ្តាប្រទេសទាំងអស់ ។
• គោរពសិទ្ធិរបស់រដ្ឋនីមួយៗក្នុងដំនឹកនាំប្រទេសខ្លួនឱ្យចៀសផុតពីការជ្រៀតជ្រែកពីក្រៅ ។
• មិនជ្រៀតជ្រែកចូលកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់គ្នាទៅវិញទៅមក ។
• ដោះស្រាយរាល់ទំនាក់ទំនងនានាតាមមធ្យោបាយសន្តិវិធី ។
• ប្រឆាំងចំពោះការគំរាមប្រើកម្លាំងទ័ព ។
• រួមសហប្រតិបត្តិការប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាពរវាងគ្នានិងគ្នា ។
• ធ្វើឱ្យតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយគ្មានអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ ។
• ប្រវត្តិនៃប្រទេសនីមួយៗនៃប្រទេសអាស៊ានទាំង១០ ។

៤. ការបង្កើតតំបន់ពាណិជ្ជកម្មសេរីអាស៊ាន នៅថ្ងៃទី ០១ ខែមករា ឆ្នាំ ១៩៩៣ បានត្រូវប្រកាសបង្កើតជាផ្លូវការ ។ ដំណាក់ដំបូង​មានគោលដៅទាក់ទងនិងការបញ្ចុះតម្លៃផលិតផលមួយចំនួនបន្ទាប់មកនឹងបើកឱ្យមានពាណិជ្ជកម្មសេរី ។ ការបង្កើតអាស៊ានក៏មានគោលបំណងទាក់ទាញវិនិយោគទុននិងការរកទីផ្សារនៅតំបន់ឥណ្ឌូចិនផងដែរ ។

៥. សន្និសីទថ្នាក់រដ្ឋមន្រ្តីការបរទេសអាស៊ានលើកទី២៧នៅទីក្រុងបាងកកពីថ្ងៃទី២២ ដល់ ២៣ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៩៤ បានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយបញ្ជាក់សាជាថ្មីពីទិសដៅនាំអាស៊ាន ៖

• សម្រេចអនុវត្តលើកការបន្ថយតម្លៃទំនិញតាមកម្មវិធីឆ្នាំ ១៩៩៤
• លើកទឹកចិត្តចំពោះលំនាំចូលនៃវិនិយោគទុនបរទេស
• ឯកភាពចំពោះការភ្ជាប់ពាណិជ្ជកម្មជាមួយតំបន់ដទៃទៀតក្នុងពិភពលោកជាពហុភាគី ។