តើព្រះពុទ្ធសាសនា និងព្រហ្មញ្ញសាសនាមានការវិវត្តដូចម្ដេចខ្លះនៅក្នុងសង្គមកម្ពុជា ?

ព្រះពុទ្ធសាសនា និងព្រហ្មញ្ញសាសនាដែលមានវត្តមាននៅក្នុងនប្រទេសកម្ពុជាមានការវវិត្តដូចជាខាង ៖

• ក្នុងសម័យនរគភ្នំ ស.វ​ទី​ ១ ដល់ស.វទី​ ៦ អ្នកខ្លះគោរពព្រហ្មញ្ញសាសនានិងអ្នកខ្លះគោរពពុទ្ធសាសនា ។ ខាងព្រហ្មញ្ញសាសនាគោរពព្រះឥសូវជាធំ ។ ឯនិកាយព្រះវិស្ណុព្រះហរិហក៏មានគោរពខ្លះដែរ ។ ខាងព្រះពុទ្ធសាសនាគេ គោរពនិកាយថេរវាទ ( ហីនយាន ) ។ តែនៅស.វទី ២ ពុទ្ធសាសនាលូតលាស់ជាងព្រហ្មញ្ញសាសនា ។
• ក្នុងសម័យចេនាឡា ស.វទី​ ៦ ដល់ទី ៨ ព្រហ្មញ្ញសាសនាលូតលាស់ជាងពុទ្ធសាសនា ។ ពុទ្ធសាសនាហីនយានដែលសាបរលាយបន្ដិតម្ដងៗ ។ ដល់ចុងស.វទី ៧ និងដើមស.វទី ៨ ព្រះពុទ្ធសាសនាមហាយានបានចូលចូលមកដល់និងរីកចម្រើន ។
• នៅសម័យអង្គរស.វទី ៩ ដល់ស.វទី​ ១៤ នៅស.វ​ទី ៩ ព្រហ្មញ្ញសាសនាកាន់តែលូតលាស់ដោយគោរព​និកាយឥសូរជាធំ ។ ពិធីទេវត្រូវបានចាត់ទុកធ្វើឡើងដោយយព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២ ។

          ចុងស.វ​ទី ៩ ( គ.ស ៨៨៩ ) ការគោរពនិកាយឥសូរជាធំនៅដដែល តែព្រះរាជានាពេលនាពេលនោះគឺព្រះបាទយសោវរ្ម័យនទី ១  បានប្រោសប្រណីដល់ពុទ្ធសាសនាដែរ ។

          ដល់ចុងស.វទី ១២ ក្នុងរាជព្រះបាទសុរិយាវរ្ម័នទី ២ នៅស.វទី ៣ ពុទ្ធសាសនាចំរើនលូតលាស់ម្ដងវិញ ។ ពិធីទេវរាជត្រូវជំនួសដោយពិធីពុទ្ធរាជ តែសាសនាដទៃទៀតក៏នៅតែមានវត្តមានដែរ គ្រាន់តែពុំសូវមានអានុភាព ។

          ដល់ចុងស.វទី ១៣ ពុទ្ធសាសនាមហាយានសាបទៅរហូតដល់ស.វ ទី ១៤ ព្រហ្មញ្ញសាសនាក៏សាបបាត់បង់ទៅទៀត នៅសល់តែពិធីខ្លះ នៅក្នុងព្រះរាជវាំង ពុទ្ធសាសនាហីនយានដែលបានចូលមកដល់តាំងពីស.វ ទី១២ ក៏ចាប់លូតលាស់ដុះដាលរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ ។

           សព្វថ្ងៃនេះទោះបីព្រហ្មញ្ញសាសនាពុំមានអត្ថិភាពក៏ដោយក៏ឥទ្ធិពលនៃសាសនានេះនៅតែមានក្នុងទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណីជនជាតិខ្មែរ ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះព្រហ្មញ្ញសាសនាបានជិះឥទ្ធិពល និងរលាចូលទៅក្នុងវត្តអារាម និងទំនៀមទម្លាប់ខាងព្រះពុទ្ធសាសនាថែមទៀតផង ។