មេរៀនទី២ទស្សនៈវិជ្ជាថ្នាក់ទី១២

សំនួរ

១. សភាវគតិជាអ្វី ?

២. ចំនេះធ្វើសភាវគតិមានលក្ខណៈដូចម្តេចខ្លះ ?     

៣. ទំលាប់ជាអ្វី ?

៤. ចូរអោយនិយមន័យបញ្ញា ?

៥. តើបញ្ញាមានលក្ខណៈដូចម្តេច និងស្តែងចេញយ៉ាងណា ?

៦. តើសភាវគតិទំលាប់ និងបញ្ញាដូចគ្នានិងខុសគ្នាត្រង់ណាខ្លះ​?

៧. បញ្ញាមនុស្សមានប៉ុន្មានបែប បង្រួមមានប៉ុន្មានប្រភេទ និងប៉ុន្មានកំរិត ?

៨. កេស្តាល់ជាអ្វី​?

៩. ពង្វាងចំនាប់ និងពង្វាងបំលាស់ទីខុសគ្នាត្រង់ណា ?

១០. តើបញ្ញា អាចកើតឡើងនៅចំពោះជំពូកសត្វណាខ្លះ ?     

១១. តើបញ្ញាសត្វ និងបញ្ញាមនុស្សមានលក្ខណៈខុសគ្នាដូចម្តេចខ្លះ ?

១២. ដូចម្តេចដែលហៅថា វិចារណញ្ញាណ ?

១៣. ដូចម្តេចដែលហៅថា ភាសា ? តើសត្វមានភាសាជាជំនួយ ?

១៤. តើតេសវាស់បញ្ញារបស់ប៊ីនេ-ស៊ីម៉ងពិតជាត្រឹមត្រូវទាំងអស់ឬទេ ?ព្រោះអ្វី ?

១៥. បញ្ញាមានលក្ខណៈពិសេសអ្វីខ្លះ ?

១៦. តើបញ្ញា និងពុទ្ធិខុសគ្នាដូចម្តេច ?

១៧.ពាក្យ គឺជាបន្ទាយគំនិត ។ តើអ្នកយល់យ៉ាងណា​  ?

១៨. មនុស្សជាភាវៈចំងាយ ​។ ចូរពន្យល់ ?

១៩. កាល់ម៉ាក់ យល់ថាស្ថាបត្យករដែលគ្មានថ្វីដៃសោះគ្រាន់បើជាងសត្វឃ្មុំដែលពូកែ ។ ចូរពន្យល់ ?

ចម្លើយ

១. សភាវគតិជាអាកប្បកិរិយាដដែលៗពីកំណើត សំរាប់សត្វមានជីវីតតាមប្រភេទនីមួយៗ ។

• សភាវគតិ ជាចលនាពីកំណើតដោយមិនបាច់គិតពិចារណា ។
• សភាវគតិ ជាកំលាំងជុំវិញមានស្រាប់ពីធម្មជាតិ អោយមានសកម្មភាពដោយឯកឯងជាលក្ខណៈធម្មតា ។ ឧទាហរណ៍ ៖ សភាវគតិហូបចុក សភាវគតិតណ្ហា ។ល។

២. ចំណេះធ្វើសភាវគតិ ជាចំណេះធ្វើជាមរតកកើតឯងពីធម្មជាតិមានលក្ខណៈរឹងស្លាប់ក្រឡា ងងឹតងងល់និងចង្អៀតចង្អល់ ។ ចំណេះធ្វើសភាវគតិគា្រន់តែជាចំណេះធ្វើសភាវគតិឯកទេស និងជាចំណេះធ្វើសភាវគតិសំរបតា​មលោកមួយដ៏តូចចង្អៀតប៉ុណ្ណោះ ។ ឧទាហរណ៍ ៖ សត្វឃ្មុំពូកែធ្វើសំបុក តែវាពុំអាចចេញពីដបមួយដែលគេដាក់មាត់វាក្នុងម្លប់ ហើយដាក់បាត់វាត្រង់កន្លែងភ្លឺ ។

៣. ទំលាប់គឺជាអ្វីៗ ដែលកើតពីការធ្លាប់ ឬពីការហាត់រៀន ការហ្វឹកហ្វឺនប៉ុន្តែនៅពេលដែលទំលាប់លេញចេញជារូបរាងហើយ វាមានលក្ខណៈដូចសភាវគតិបេះបិទ ។ ទំលាប់មានឬសរបស់វាគឺបញ្ញា ។ ឧទាហរណ៍ ៖ គេអាចឆ្លើយឆ្លងផលគុណនៃពីរចំនួនបាន កាលពីគេធ្លាប់បានទន្ទេញចាំមាត់រួចហើយ ។

៤. បញ្ញា ជាសមត្ថភាពដោះស្រាយបញ្ហា​ រកឃើញច្រកចេញសមស្របទៅនឹងស្ថានការណ៍ថ្មីនៃលំដាប់ថ្នាក់ណាមួយ ។ ( ហង់រី ព្យែរ៉ុង )

• បញ្ញា ជាសម្បទាដែលអាចសំរបទៅនឹងស្ថាការណ៍ថ្មី ។ ក្លាប៉ារ៉ែល )
• បញ្ញា ជាម៉ាស៊ីនបង្កើតអរូបកម្ម ។ ( ដីឡាគ្រ័រ )
• បញ្ញា ជាអនុគមន៍ សំរបមធ្យោបាយ និងគោលដៅ ។ ( ហាក់ម៉ាន់ )
• បញ្ញា ជាសម្បទាដែលអាចចាប់បាននូវភាបត្រឡប់វិញនៃទំនាក់ទំនង ។ (  ព៉្យាសេ )
• បញ្ញា ជាសត្តិសំរាប់ធ្វើឧបករណ៍ប្រើប្រាស់ ។ ( ប៊ៃរស៊ុន )​
• បញ្ញាជា អពព្ភន្តរញាណភ្លាម ។ ( កូល័រ )
• បញ្ញា ជាឧបករណ៍សកល ដែលអាចនឹងដោះស្រាយបញ្ហាថ្មី និងសំរបទៅតាមលក្ខខ័ណ្ឌផ្សេងៗនៃជីវីត ។ ( ដេកាត )
• បញ្ញា ជាសម្បទាសំរាបគិតអរូបី ។ ( វចនានុក្រមសមោធាន )

៥. បញ្ញាមានលក្ខណៈទន់ភ្លន់ បត់បែនផ្លាស់ប្តូរប្រែប្រួលទៅតាមកាលៈទេសៈ អាចដោះស្រាយបញ្កហាថ្មីៗហើយបើទោះជាបញ្ហាដដែល ក៏អាចប្រើល្បិចផ្សេងៗគ្នាប្រើមធ្យោបាយប្លែកៗប្រើវិធីសាស្រ្តប្លែកៗសំរបទៅតាមសភាពការណ៍ដែរ ។

បញ្ញាស្តែងចេញតាមរយៈការយល់ដឹង តាមរយៈសកម្មភាពទន់ភ្លន់នៃការគិតឆ្នៃប្រឌិតបង្កើតថ្មីៗទាំងទ្រីស្តី ទាំងអនុវត្តន៍ ។ វាជាមូលដ្ឋានគ្រឹះបង្កើតវប្បធម៌អរិយធម៌ ពុទ្ធិស្យង់ឧបករណ៍ស្យង់ ។ល។ ប៉ុន្តែលក្ខណៈពិសេសសំខាន់របស់បញ្ញាគឺ នៅត្រង់ការប្រើប្រាស់ឧបករណ៍ឬយកឧបករណ៍នោះមកឆ្នៃប្រឌិតយ៉ាងប៉ិនប្រសប់នៅក្នុងស្ថានភាពថ្មី ។ ដូចនេះបញ្ញាតែងនាំមកជាមួយនូវការរៀន និងការរក ។

៦. ក. លក្ខណៈដូចគ្នារវាង សភាវគតិទំលាប់ និងបញ្ញាគឺទាំងបីនេះសុទ្ធតែនៅក្រោមអំណាចត្រួតត្រារបស់តណ្ហាតាំងពីកំណើតមក ។

ខ. លក្ខណៈខុសគ្នារវាងភាវគតិទំលាប់និង​បញ្ញា ៖

• សភាវគតិ និងទំលាប់ខុសគ្នាត្រង់ទំលាប់ជាចាំនេះ មានឬសជាបញ្ញាកើតឡើងពីការហ្វឹកហាត់ ឯសភាវគតិ ជាចំណេះធ្វើពីកំណើតដោយមិនបាច់គិតពិចារណា ។
• បញ្ញា ខុសពីទំលាប់ត្រង់ បញ្ញាដោះស្រាយបញ្ហាដោជំរើសល្បិច មធ្យោបាយដើម្បីសំរេចតាមស្ថានការណ៍ និងកាលៈទេសៈឯទំលាប់ដោះស្រាយបញ្ហាតាមការធ្លាប់តាមឯកទេសនិងស្លាប់ក្រឡា  ។ ទំលាប់ និង សភាវគតិខុសពីបញ្ញាត្រង់ទំលាប់ និងសភាវគតិមានលក្ខណៈរឹងស្លាប់ក្រឡាចង្អៀតដោយមិនបានពិចារណា ឯបញ្ញាមានលក្ខណៈទន់ភ្លន់បត់បែន ផ្លាស់ប្តូប្រែប្រួលសំរបតាមកាលៈទេសៈនិងស្ថានការណ៍ក្នុងដំណោះស្រាយបញ្ហា ។

៧. បញ្ញាមនុស្សមាន ៧បែប គឺ ៖

• បញ្ញាខាងវោហា
• បញ្ញាខាងគិតគូរ
• បញ្ញាខាងប៉ាន់ប្រមាណ
• បញ្ញាខាងការងារ
• បញ្ញាខាងការចាំ
• បញ្ញាខាងគិត និងដោះស្រាយ
• បញ្ញាខាងទទួលស្គាល់

បញ្ញាទាំង៧ចែកជាពីរប្រភេទគឺ ៖

បញ្ញាទ្រឹស្តី៖សម្បទា ចាប់បាននូវទំនាក់ទំនងរវាងគំនិត

បញ្ញាប្រតិបត្តិ ៖ សម្បទាចាប់បាននូវទំនាក់ទំនងរវាងវត្ថុក្នុងតថៈរូបី នៃបច្ចុប្បន្ន ។

បញ្ញាចែកជាបីកំរិត ៖​

• កំរិតធម្មតា ហៅថាសម្បទា
• កំរិតខ្ពស់ ហៅថាកោសល្យ ។
• កំរិតខ្ពស់បំផុត ហៅថាទេពកោសល្យ ។

៨. កេស្តាល់គឺជា បាតុភូតឬវត្ថុដែលផ្សំឡើងដោយអង្គធាតុច្រើន បង្កើតបានជាអង្គឯកភាពមួយ ដែលមានរូបរាងទាំងស្រុងមួយរបស់វា ។ ជាស្វ័យប្រវត្តិអង្គធាតុច្រើននោះត្រូវបានឃើញក្នុងពេលតែមួយ ហើយអង្គធាតុមួយត្រូវយកមកប្រើជាធ្យោបាយសំរាប់ចាប់យកអង្គធាតុមួយទៀត ស្ទើរតែមិនបានគិតផង ។ ឧទាហរណ៍ ៖ ស្វាឃើញកំនល់ និងចំនីស្វាយកំនល់មកធ្វើជាមធ្យោបាយយកចំនី ។

៩. ពង្វាងចំនាប់ និងពង្វាងបំលាស់ទីខុសគ្នាត្រង់ ៖

• ពង្វាងចំនាប់ ៖ សត្វនៅមួយកន្លែង ចំនីដូរកន្លែង ឯពង្វាងបំលាស់ទីចំនីនៅមួយកន្លែងសត្វដូរកន្លែង ។
• ពង្វាងចំនាប់គេពិសោធន៍ជាមួយទ្រុងបិទខាងក្រោយជិត ឯពង្វាងបំលាស់ទីទ្រុងចំហរខាងក្រោយ
• ពង្វាងចំនាប់មានលក្ខណៈលំបាក់ជាង ពង្វាងបំលាស់ទី មានលក្ខណៈងាយជាង ។

១០ . តាមការពិសោធន៍បញ្ញាសត្វរបស់គូលីន យើងឃើញថាជំពូកសត្វដែលអាចមានបញ្ញាគឺមនុស្ស និងពួកសត្វមានឆ្អឹងកងថ្នាក់ខ្ពស់ មានឆ្កែ ស្វាជាដើម ។

១១. បញ្ញាសត្វ ពិសេសសត្វឆ្អឹងកងថ្នាក់ខ្ពស់ខុសពីពីបញ្ញាមនុស្សត្រង់ ៖​

          សត្វមានតែបញ្ញាប្រតិបត្តិ ពោលគឺសម្បទាចាប់បានតែអាចទំនាក់ទំនង់រវាងវត្ថុក្នុងតថៈរូបី បច្ចុប្បន្នភាពមានន័យថាគឺ គ្រាន់តែអាចប្រើប្រាស់វត្ថុជាមធយោបាយសំរាប់អនុវត្តដើម្បីសំរេចបំនងប៉ុននោះ ប៉ុន្តែពុំអាចគ្រប់គ្រងពេលបាន ពុំអាចរំលឹកពីអតីតកាលនិងពុំអាចគ្រោងពីអនាគតកាលបានឡើយឯមនុស្សដកខ្លួនផុតពីបច្ចុប្បន្នភាព រំលឹកអនុស្សាវរីយ៍ពូអតីកាលហើយរៀបចំគំរោងផែនការសំរាប់អនាគត់កាលបានថែមទៀត ។

មានន័យថា បញ្ញាមនុស្សអាចចាប់បានទាំងទំនាក់ទំនងរវាងវវត្ថុ និងទំនាក់ទំនងរវាងគំនិត ។ ទីបំផុត បញ្ញាមនុស្សក្លាយទៅជាសញ្ញាអរូបី ដែលយើងហៅថាវិចារណញាណ ។

១២. វិចារណញាណ ជាសត្តិពិសេសមានតែចចំពោះមនុស្ស ដែលអាចអោយភាវមនុស្សគិតជាគំនិតទូទៅ ឬជាបញ្ញត្តិអរូបីដោយមានភាសាជាជំនួស ។

១៣. ភាសាជាសំដីនិយាយរបស់មនុស្ស ប្រើមធ្យោបាយទំនាក់ទំនងកើតឡើងពីផលធៀបរវាងប្រព័ន្ធសួរជាមួយប្រព័ន្ធគំនិត ។ ចំពោះសត្វគ្មានភាសាទេ គឺមានត្រឹមសញ្ញាសំរាប់ធ្វើទំនាក់ទំនងគ្នាប៉ុននោះ ។

១៤.តេសរបស់ប៊ីនេ-និងស៊ីម៉ងពិតជាត្រឹមត្រូវទាំងអស់ទេ ព្រោះថាស្ថានភាពប្រឌិត ស្ថានភាពពិសោធន៍ជាស្ថាភាពបង្កើតថ្មី វាខុសពីស្ថានភាពពិតស្ថានភាពរូបីនៃជីវីត ។

          ម៉្យាងទៀតចំលើយរបស់ក្មេង សុទ្ធតែជាអនុគមន៍រវាងបញ្ហានិងពុទ្ធិរបស់វា ។ គេសង្កេតឃើញថា ក្មេងដែលរស់នោទីប្រជុំជនតែងឆ្លើយនឹងតេសនេះបានងាយស្រួលជាងក្មេងនៅជនបទ ។ ត្រង់នេះមិនអាចសំគាល់ថា​ក្មេងពួកទីមួយមានបញ្ហាជាងក្មេងពួកទីពីរឡើយ តែក្មេងពួកទីមួយទទួលការពន្យល់ច្រើនពីមាតាបិតា ។ ម៉្យាងវិញទៀត តេសបញ្ញាជាឧបករណ៍រង្វាស់ប្រាដកជាងលំហាត់នៅសាលា​។ ព្រោះមានពេលខ្លះ ក្មេងមានបញ្ហាខ្ពស់ទទួលលទ្ធផលមិនល្អដែរ បណ្តោលមកពីមានឧបសគ្គខាងផ្លូវចិត្ត ដូចជាមានទំនាស់ជាមួយគ្រូ ឬទំនាសក្នុងគ្រួសារជាដើម​ ។

១៥. បញ្ហាមានលក្ខណៈពិសេសពីរគឺ ៖ បញ្ហាត្រឹះរិះ និងបញ្ហាមិនត្រិះរិះ ។

• បញ្ញាត្រិះរិះ មាននៅតែចំពោះមនុស្ស ពុំមានចំពោះសត្វឡើយ ។ បញ្ញានេះដឹកនាំដោយគំនិត និងវិចារណញាណដែលធ្វើអោយមនុស្សចេះប្រមើលមើលឃើញនូវហេតុបច្ឆ័យ​និងអាចអោយមនុស្សយល់ចេះវិនិច្ឆ័យ ចេះវាយតម្លៃនិងចេះត្រិះរិះពិចារណា ។
• បញ្ញាមិនត្រិះរិះ គឺមានចំពោះសត្វ ។ បញ្ញានេះកើតឡើងដោយគ្មានរិះគិតអ្វី​ ទេ ពោលគឺសត្វពុំបានគិតពិចារណារកអត្ថគុណ អត្ថទោស ពិសេសវាមិនយល់ទាំងពីគោលបំណងវាទៀតផង ។

១៦.  បញ្ញាខុសពីពុទ្ធិ ត្រង់ពុទ្ធិដោះស្រាយបញ្ហាបានតាមផ្នែកៗដែលខ្លួនធ្លាប់ចេះធ្លាប់ដឹង ឯបញ្ញាដោះស្រាយបញ្ហាថ្មីបានទាំងស្រុង ។

១៧. ពាក្យ គឺជាបញ្ញាត្តិប្រើសំគាល់វត្ថុមួយឬភាវមួយឬបាតុភូតមួយ ។ កាលណាគេស្គាល់ពាក្យមួយ មានន័យថាគេស្គាល់អ្វីមូយ តាំងពីលក្ខណៈខាងក្រៅដល់លក្ខណៈខាងក្នុង ។ លក្ខណៈខាងក្រៅនិងលក្ខខណៈក្នុងគឺកើតឡើងពីសំនុំគំនិតច្រើនទៅលើអ្វីមួយនោះ ។ ដូចនេះស្គាល់ពាក្យមួយ គឺមានគំនិត​​​​ច្រើនលើអ្វីដែលតាងដោយពាក្យនោះ ហេតុនេះហើយពាក្យគឺជាបន្ថាយគំនិតពោលគឺពាក្យមួយមានគំនិតច្រើនបង្កប់នៅក្នុងនោះ ។ ទស្សននេះពិតជាត្រឹមត្រូវ ។

១៨. មនុស្សជាភាវៈចំងាយមានន័យថា​ មនុស្សអាចគ្រប់គ្រងពេលបានមនុស្សអាចដកខ្លួនចេញផុតពីតថៈរូបី នៃបច្ចុប្បន្នភាពពោលគឺមនុស្សអាចរំលឹកអនុវស្សាវរីយ៍ពីអតីតកាលយកមកជាបទពិសោធន៍នៃបច្ចុប្បន្នកាល ហើយអាចធ្វើគំរោងផែនការនៅអនាគតឬយ៉ាងហោចលណាស់​ក៏អាចប្រមើលមើលឃើញនូវអ្វីដែលនិង អាចកើតឡើងនៅអនាគត់ដែលនឹងមកដល់ដែរ ។

១៩. ស្ថាបត្យករ គឺអ្នកផលិតនូវស្នាដៃផ្សេងៗ តាមមុខជំនាញរបស់ខ្លួន ។ មុននឹងសាងនូវសំណង់មួយ ស្ថាបត្យករបានគិតពិចារណារាវរកទេពកោសល្យតាមឧបនិស្ស័យរបស់ខ្លួន ដែលទាក់ទងនិងបញ្ញូដែលយ៉ាងហោចណាស់ក៏មានគំរោងសាងសង់ក្នុងខួរក្បាលជាមុនដែរ​ ។

          ចំណែកឯសត្វឃ្មុំ កាលណាវាចាប់ធ្វើសំបុក វាពុំបានគិតពិចារណាពុំបានធ្វើគំរោងជាមុនក្នុងក្បាល គ្មានរូបភាពសំណងនៅក្នុងក្បាលដូចមនុស្សឡើយ ។ ពោលគឺវាធ្វើតាមតែសភាវគតិប៉ុននោះ ។

          ដូចនេះពិតមែនតែស្ថាបត្យករដែលគ្មានថ្វីដៃសោះ ក៏ដោយក៏នៅគ្រាន់បើជាងសត្វឃ្មុំ ព្រោះស្ថាបត្យករប្រើបញ្ញា « មានរូបភាពសំណង់ គឺប្លង « ក្នុងខួរក្បាល មុននឹងចាប់ធ្វើ ដែលផ្ទុយពីឃ្មុំអាចធ្វើសំបុកបានយ៉ាងល្អ តែនៅក្រោមបញ្ជាសភាវគតិ ។