វិញ្ញាសាទស្ស​នៈវិជ្ជាថ្នាក់ទី១២ ( វិញ្ញាសាទី៤៣ )

សំនួរ

១. ដូចម្តេចដែលហៅថា ច្បាប់វិជ្ជមាន ? ហើយមានកំណើតពីណា ?

២. តើទ្រឹស្តីណាខ្លះដែលយល់ថាច្បាប់ជាកំលាំង ?

៣. តើច្បាប់ជាកំលាំងមែនឬទេ ? ហេតុអ្វី ?

៤. តូម៉ាស់ហប្សយល់ថា ច្បាប់ជាតំរូវការ ។ ចូរពន្យល់ ។

៥. តើទស្សនៈរបស់ហប្សដែលយល់ថាតំរូវការជាមូលដ្ឋាន នៃច្បាប់ត្រឹមត្រូវឬទេ ?

ចម្លើយ

១.

• ច្បាប់វិជ្ជមានៈ គឺជាសីលច្បាប់ដែលមានទ្រង់ទ្រាយស្ទើរតែទាំងអស់ជាប្រពៃណីជាទំនៀមទំលាប់ ហើយមានលក្ខណៈសាសនាផង ។
• ច្បាប់អវិជ្ជមានៈ មានកំនើតពីវិចារណញាណ ។ ប៉ុន្តែបើវិភាគអោយល្អិតល្អន់ទៅឃើញថា ច្បាប់វិជ្ជមានពុំមែនមានកំណើតមកតែពីវិចារណញាណកសុទ្ធសាធទេគឺវាអាកកើតមកពីផលសុំាញុំានៃប្រវត្តិសាស្រ្តព្រោះថាដំបូងច្បាប់វិជ្ជមានជាច្បាប់ប្រពៃណី បន្ទាប់មកជាច្បាប់លាយលក្ខណ៍អក្សរ ។ មានន័យថា ច្បាប់វិជ្ជមានបានវិវត្តន៍ទៅតាមឧប្បត្តិហេតុនានាក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តដូចជាដង្គ្រាម និងបំរែបំរួលប្រវត្តិសាស្រ្តជាដើម​។

២.

• ទ្រឹស្តីប្រាកដនិយមយល់ថាៈ​ច្បាប់គ្រាន់តែជាការសំដែងនៃកំលំាង ។
• និត្សយល់ថាៈ ច្បាប់គឺជាឆន្ទះស្វែងរកអំនាច ។
• ទ្រឹស្តីសព្វទេវនិយមយល់ថាៈ ច្បាប់ជាកំលាំងរឺជាការសំដែងចេញពិតប្រាកដនូវកំលាំង ។
• ស្ពីណូសាយល់ថាៈ បុគ្គលម្នាក់ៗមានសិទ្ធិស្មើនឹងអំនាចដែលខ្លួនមាន ។
• ម៉ាកស្ទៀន័រថាៈ អ្នកណាមានកំលាំងអ្នកនោះមានច្បាប់ ។
• ហេគែលៈ កំលាំងពិតប្រាដកជាក់ស្តែងជាខ្នាត់តែមួយគត់នៃច្បាប់
• ម៉ាក់ៈ ច្បាប់គឺជាឆន្ទះរបស់វណ្ណះសង្គមដែលកាន់អំនាច ។

៣. ច្បាប់មិនមែនជាកំលំាងទេតែវាគ្រាន់តែជានិយាមមួយសំរាប់ទប់សំរួលទំនាក់ទំនងរវាងមនុស្សនិង មនុស្សក្នុងសង្គមប៉ុននោះ ។ កំលាំងនិងច្បាប់ជាសញ្ញាណពីរខុសគ្នា ។ ទ្រឹស្តីដែលយល់ថាច្បាស់ឋិតនៅលើកំលាំងគឺជាទ្រឹស្តីដែលបដិសេដច្បាប់តែម្តង ។ ព្រោះធាតុនៃច្បាប់គឺសីលអំនាចមួយ ។ ការទាញច្បាប់អោយធ្លាក់មកត្រឹមអំនាចរូបគឺជាការបដិសេដមិនព្រមទទួលស្គាល់ថានៅពីលើទំនាក់ទំនងនៃកំលាំងនេះមានរបបឧត្តមគតិមួយដែលមានកម្រិតខ្ពស់ជាងទំនាក់ទំនងទាំងនោះ​ ។  ដូចនេះទស្សនៈថាច្បាប់ជាកំលាំងគឺ បដិសេដច្បាប់តែម្តង ។

៤. ហប្សយល់ថា មនុស្សនៅក្នុងសភាពធម្មជាតិ បណ្តោយអោយសភាវគតិរក្សាជីវីតដឹកនាំហើយមនុស្សមានសិទ្ធិធ្វើអ្វីៗទាំងអស់ដើម្បីបំពេញតំរូវការរក្សាជីវីតខ្លួនអោយគង់វង់ ។ សិទ្ធិគ្មានព្រំដែនហើយដាច់ខាត ។ ដោយមានតំរូវការដូចគ្នានាំអោយមនុស្ស ក្លាយជាសត្រូវរវាងគ្នា ជាឆ្កែចចកចំពោះមនុស្សដូចគ្នា ។ វិចារណញាណបាននាំមនុស្សអោយលះបង់សិទ្ធិធម្មជាតិនិងប្រគល់អំនាចថ្វាយមហាក្សត្រ រៀបចំអោយមានសន្តិភាពដោយតែងតាំងជាច្បាប់ឡើង ។ ទ្រឹស្តីនេះស្របទ្រឹស្តីអាឡឺម៉ង់ស្តីពី« ទីកន្លែងរស់នៅ « ដែលផ្អែកលើសញ្ញាណនៃតំរូវការនេះដែរ ។

៥. ទស្សនៈរបស់ហប្សដែលយល់ថា តំរូវការជាមូលដ្ឋាននៃច្បាប់គឺជាទស្សនៈមិនសមស្របទេ ព្រោះវានឹងនាំទៅដល់អំនាចផ្តាច់ការនាំទៅដល់ការឈ្លានពានគ្នាព្រោះថាតំរូវការរបស់បុគ្គល រឺរបស់សមាគមន៍ពុំមែនសុទ្ធតែចុះសំរុងគ្នាជាដរាបទេ ។ ម៉្យាងទៀតតំរូវការរបស់មនុស្ស គ្មានទីបញ្ចប់ផងនិងអាចជាតំរូវការដូចគ្នាផង ដែរនាំអោយមានការប៉ះទង្គិចគ្នា និងនាំអោយកើតចំបាំងចំពោះគ្នាទៅវិញទៅមក ។ ពេលនោះគឺមានតែកំលាំងទេដែលអាចដោះស្រាយបាន ។ ដូចនេះលទ្ធិរបស់ហប្សនាំទៅរកអំនាចផ្តាច់ការទៅវិញទេ ។