វិញ្ញាសាទស្ស​នៈវិជ្ជាថ្នាក់ទី១២ ( វិញ្ញាសាទី៥៦ )

សំនួរ

១ . ដូចម្តេចដែលហៅថា ការយល់ដឹង ?

២. តើពុទ្ធិកើតពីណា ?

៣. តាមលទ្ធិរូបធាតុនិយមបដិសំយោគ ដំនើរពុទ្ធិកើតឡើងរបៀបណា ?

៤. ដូចម្តេចដែលហៅថា ពុទ្ធិឥន្រ្ទិយ៍ ?

៥. ដូចម្តេចដែលហៅថា ពុទ្ធិវិចារណ៍ ?

ចម្លើយ

១. ការយល់ដឹង គឺជាដមនើរបដិសំយោគឆ្លុះបញ្ចាំងតថភាពបរានុម័តនិងបណ្តាក្រិតក្រមរបស់វាចូលក្នុងខួរក្បាលមនុស្ស ។ ដំដើរឆ្លុះបញ្ចាំងនេះត្រូវបានធ្វើសាចុះសាឡើង មានលក្ខណៈស្មុគស្មាញដោយចាប់ផ្តើមពីមិនទាន់ដឹងរហូតដឹ​ងតាំងពីតិចទៅច្រើនពីសើៗទៅស៊ីជំរៅពីផ្នែកខាងក្រៅទៅខ្លឹមខាងក្នុង ។

២. ពុទ្ធិកើតមកពីប្រតិបត្តិ ។ វាអាចកើតឡើងដោយសារការមគួបផ្សំរវាងកា​រយល់ដដឹងផ្ទាល់ខ្លួនរបស់មនុស្សម្នាក់ៗ ជាមួយការយល់ដឹងលើឯកសារពីជំនាន់មុនៗ និងការយល់ដឹងពីអ្នកដទៃក្នុកងជំនាន់ជាមួយគ្នា ។

៣. លេនីនពោលថា « ពុទ្ធិឈានពីអព្ភន្តរញាណរស់រវើកទៅដល់គំនិតអរូបីហើយគំនិតអរូបីទៅប្រព្រឹត្តជាក់ស្តែង...« ។ ដូចនេះដំនើរពុទ្ធិឆ្លងកាតពីរដំនាក់កាលធំៗគឹៈ

• ពីអព្ភន្តរញាណរស់រវើកទៅដល់គំនិតអរូបី ដែលចែកជាពីរដំនាក់តូចៗ ទៀតគឺពុទ្ធិឥន្រ្ទីយ៍និងពុទ្ធិវិចារណ៍ ។
• ពីគំនិតអរូបីទៅប្រតិបត្តិជាក់ស្តែង ។

៤. ពុទ្ធិឥន្រ្ទីយ៍ជាលដំនាក់ដំបូងជាដំនាក់ទាបនៃដំនើរពុទ្ធិ ។ ពុទ្ធិឥន្រ្ទយ៍រួមមានៈ

• ឥន្រ្ទិយារម្មណ៍ៈ ជាដំនាក់ទាបបំផុត និងសំខាន់បំផុតព្រោះបើគ្មានឥន្រ្ទីយារម្មណ៍ទេនោះក៏គ្មានពុទ្ធិដែរ ។ ដំនាក់នេះ អង្គវិញ្ញាណយើងទទួលបានឥន្រ្ទីយារម្មណ៍ដោយឡែកៗពីតថភាពបរានុម័តបញ្ជូនទៅខួរក្បាល ។
• ប្រត្យក្សារម្មណ៍ៈ គឺជាការគួបផ្សំ បំពេញអោយគ្នាទៅវិញទៅមករវាងឥន្រ្ទីយារម្មណ៍ទាំងឡាយ ដែលឯកភាពអំពើវត្ថុឬបាតុភូត ។
• រូបតំនាងៈ ជាដំនើររក្សាទុកនូវស្នាមគំនូស រឺរូបថតនៃវត្ថុបាតុភុតក្នុងខួរក្បាលមនុស្ស ។

៥. ពុទ្ធិវិចារណ៍ គឺជាដំនាក់ខ្ពស់នៃដំណើរពុទ្ធិ ។ ដោយផ្អែកលើឯកសាពុទ្ធិឥន្រ្តីយ៍និងប្រតិបត្តិច្រើនលើកច្រើនសារ នាំអោយខួរក្បាលមានសកម្មភាពជញ្ជឹងគិតធ្វើការវិភាគសំយោគអរូបីយកម្មទូទៅកម្មដើម្បីបង្កើតចេញជាបញ្ញត្តិរួចហើយអនុវត្តបញ្ញត្តិទាំងនោះដើម្បីវិនិច្ឆ័យធ្វើវិចារព្រមទាំងកសាងមូលដ្ឋានទ្រឹស្តីឡើង ។ ទាំងនេះគឺជា គំនិតអរូបី ។