មេរៀន គណនេយ្យ និង អាជីវកម្ម (ភាគ២)

II- មូលដ្ឋានគ្រឹះនៃសមីការគណនេយ្យ (Basic Accounting Equation)

១- សមីការគណនេយ្យ Accounting Equation

សារៈសំខាន់ផ្សេងទៀតក្នុងការបង្កើតគណនេយ្យ គឺការចាត់ប្រភេទចូលទៅក្នុងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច ។ មូលដ្ឋានពីរនៃពាណិជ្ជកម្ម គឺអ្វីជាទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ក្រុមហ៊ុន និងអ្វីដែលក្រុមហ៊ុនជំពាក់គេ ។ ទ្រព្យគឺជាប្រភពធនធានរបស់ក្រុមហ៊ុន។មូលធនគឺជាទ្រព្យដែលក្រុមហ៊ុនមាន ។

III- គោលបំនងរបស់គណនេយ្យ

          គណនេយ្យ គឺត្រូវបានគេដាក់ឲ្យបំរើតាមគោលការណ៍ដែលបានទទួលស្គាល់ជាទូទៅ (Generally Accepted Accounting Principle) or GAAP ។

គោលបំណងគណនេយ្យ គឺបានផ្ដល់ព័ត៌មានផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុ​ ដែលមានការទទួលខុសត្រូវ និងត្រួតពិនិត្យសកម្មភាពផ្សេងៗ IV- ការបង្កើតទំរង់គណនេយ្យ (Creating the Accounting Form)

ដោយផ្អែកទៅលើនិយមន័យគណនេយ្យការបង្កើទម្រង់គណនេយ្យមាន៤គឺ ៖

១- ការកត់ត្រា Recording

ការកត់ត្រា គឺជាការកត់ត្រាមួយអន្តរការណ៍ផ្សេងៗទៀតជាតលៃទឹកប្រាក់ ។ អន្តរការណ៍ គឺជាព្រឹត្តិការណ៍ដែលកើតឡើងរួចមកហើយៅក្នុងក្រុមហ៊ុន  ឬក៏អង្គភាពណាមួយនោះ ។

២- ការធ្វើចំណាត់ថ្នាក់ Classifying

           ការធ្វើចំណាត់ថ្នាក់ គឺការចាត់បញ្ចូលជាក្រុមទៅក្នុងបណ្ដាផ្នែកណា ដែលដូចគ្នាឬក៏ប្រហាក់ប្រហែលគ្នានៅក្រោមចំណាត់ថ្នាក់តែមួយដែលមានទំនាក់ទំនងនឹងគ្នា ។

Ledger Account គណនីសៀវភៅធំ

• Date  កាលបរិច្ឆេទ
• Explanation ការពន្យល់
• R (Reference) លេខយោង
• Dr (Debit) ឥណពន្ធ
• Cr (Credit) ឥណទាន
• Balance  សមតុល្យ

៣- កាសង្ខេប Summarizing

           ការសង្ខេបគណនេយ្យបានធ្វើឲ្យងាយស្រួល ជាទីបំផុតដែលមានសារៈសំខាន់ចំពោះអ្នកដែលធ្វើការសំរេចចិត្ត ។                                

ABC Company

Balance Sheet

For January 31, 2018

+ Assets

-Cash……………………………………..…..$239,200

-Land…………………….………………………10,000

-Equipment……………………………………….3,000

-Supplies………………………………………….1,000

Total…………………………………….…….$253, 200

Liabilities & Equity

+ Liabilities

-A/P………………………………………….…$3,200

+ Equity

-Sam bath, Capital……………………………250,000

Total Liabilities & Equity………………...…$253,200

៤- ការកស្រាយ Interpreting

របាយការណ៍គណនេយ្យដែលបានកត់ត្រា បញ្ចូលទៅក្នុងរបាយការណ៍ហិរញ្ញវត្ថុ គណនេយ្យករត្រូវធ្វើការបកស្រាយដូចខាងក្រោមនេះ ៖

                          - ទ្រព្យសកម្ម សល់

                          - បំណុល សល់

                          - លទ្ធផល ចំនាញឬខាត

                          - ការទទួលខុសត្រូវផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុរបស់ថ្នាក់ដឹកនាំចំពោះអាជីវកម្ម។

                          - ការវាយតំលៃសកម្មភាពប្រតិបត្តិ ផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុរបស់អាជីវកម្ម។

ភាពខុសគ្នារវាងស្មៀន និង គណនេយ្យករ

ស្មៀនគឺកត់ត្រាក្នុងសៀវភៅធំ ដែលគ្រាន់តែជាអ្នកកត់ត្រាដដែលៗ និងធ្វើការរៀបចំនៅបណ្ដាព្រឹត្តិការណ៍ទាំងឡាយណាដែលកើតឡើងនិងជាអ្នកឯកសារប៉ុណ្ណោះ ។

           គណនេយ្យករ គឺជាការជាប់ទាក់ទិននឹងកាវិភាគការបកស្រាយ និង ការប្រើប្រាស់ព័ត៌មានគណនេយ្យដែលមានលក្ខណៈហិរញ្ញវត្ថុគណនេយ្យករម្នាក់ៗ ត្រូវជាប់ទាក់ទិន នឹងការត្រួតពិនិត្យខាងក្នុងខាងក្រៅរបស់ក្រុមហ៊ុន ។

V. តារាងតុល្យការ Balance Sheet

តារាងតុល្យការ គឺជាបញ្ជីបញ្ជាក់ពីតុល្យការរវាង ទ្រព្យសកម្ម និងបំណុល បូកជាមួយមូលធន។

គោលបំណង គឺចង់បង្ហាញពីស្ថានភាពហិរញ្ញវត្ថុនៅកាលបរិច្ឆេទមួយ គេរៀបចំតារាងតុល្យការនៅដាច់ការីបរិច្ឆេទក្រុមហ៊ុនភាគច្រើនរៀបចំតារាងតុល្យការមួយខែម្តង ។

គួរកត់សំគាល់ថា

នៅក្នុងការរៀបចំរបាយការណ៍ឬតារាងតុល្យការមួយមានចំណងជើងបីគឺ ៖

• ឈ្មោះរបស់ក្រុមហ៊ុន
• ឈ្មោះរបាយការណ៍ដែលត្រូវរៀបចំ
• កាលបរិច្ឆេទ

សារធាតុរបស់គណនេយ្យមានបីគឺ ៖

• ទ្រព្យសកម្ម (Assets)
• បំណុល (Liabilities)
• មូលធន (Equity)

ក. ទ្រព្យសកម្ម (Assets) គឺសំដៅលើទ្រព្យសម្បត្តិទាំងឡាយណា ដែលអាចយកទៅប្រើប្រាស់ក្នុងអាជីវកម្មបាន ។ ទ្រព្យសកម្មមានពីរគឺ ៖

+ ទ្រព្យសកម្មរយៈពេលខ្លី គឺសំដៅលើទ្រព្យសម្បត្តិទាំងឡាយណា ដែលងាយបំលែងជាសាច់ប្រាក់បានយ៉ាងរហ័សនិងមានអាយុកាលប្រើប្រាស់តិចជាងមួយឆ្នាំ​ ។ ទ្រព្យសកម្មរយៈពេលខ្លីមានដូចជា ៖

-​ Cash

- Inventory

- Prepaid Insurance

- Accounts Receivable

- Note Receivable

- Prepaid Rent

- Marketable Security

- Unexpired Insurance

- Supply

+ ទ្រព្យសកម្មរយៈពេលវែង គឺសំដៅលើទ្រព្យសម្បត្តិទាំងឡាយណា ដែលមានអាយុប្រើប្រាស់លើសពីមួយឆ្នាំ ឬ ជាងមួយឆ្នាំ ។ ទ្រព្យសកម្មរយៈពេលវែងមាន ៖

- Land

- Building

- Equipment                                                                  

- Ware House

- Truck

- Furniture

-​ Fixture

ខ. បំណុល (Liabilities) គឺជាបំណុលដែលយើងត្រូវសងទៅគេនៅពេលខាងមុខ​ ។ បំណុលមានពីរគឺ ៖    

+ បំណុលរយៈពេលខ្លី គឺសំដៅលើបំណុលដែលមានអាយុក្រោមមួយឆ្នាំ ។ បំណុលរយៈពេលខ្លីមាន ៖

- Account Payable

- Note Payable

- Tax Payable

- Unearned Revenues

- Interest Payable

- Wage Payable

- Salaries Payable

+ បំណុលរយៈពេលវែង គឺសំដៅលើបំណុលដែលយើងសងនៅពេលខាងមុខ ដែលមានអាយុប្រើប្រាស់លើសពីមួយឆ្នាំ​ ។ បំណុលរយៈពេលវែងមាន ៖

- N/P

- Bond Payable

- Mortgage Payable

គ. មូលធន (Equity)  គឺជាទ្រព្យសម្បត្តិទាំងឡាយណា​ ដែលជាកម្មសិទ្ធរបស់ម្ចាស់បានវិនិយោគ ចូលក្នុងអាជីវកម្ម (សំដៅលើទាំងទ្រព្យរបស់សមាជិករួមហ៊ុន  រួមទុនឯកភាពគ្នាបញ្ចូលក្នុងអាជីវកម្ម)​។

VI. របាយការណ៍ហិរញ្ញវត្ថុ (Financial Statements)

របាយការណ៍ហិរញ្ញវត្ថុបួន ត្រូវបានរៀបចំចេញបីការសង្ខេបទិន្ន័យដូចខាងក្រោម ៖

• របាយការណ៍លទ្ធផល (Income Statement): បង្ហាញពីចំណូល និង ចំណាយដែលបង្កើតបានជាចំណេញសុទ្ធ (Net Income) និង ខាតសុទ្ធ (Net Loss) ។
• របាយការណ៍មូលធនទ្រព្យម្ចាស់ (Owner’s equity Statement): សង្ខេបពីបំលាស់ប្ដូរនៃមូលធនទ្រព្យម្ចាស់ក្នុងរយពេលពិសេសមួយ​ ។
• តារាងតុល្យការ (Balance Sheet): ធ្វើរបាយការណ៍អំពីទ្រព្យបំណុល និងមូលធនទ្រព្យម្ចាស់របស់ម្ចាស់ក្រុមហ៊ុន ដែលមានពិតប្រាកដ ។
• របាយការណ៍ចលនាសាច់ប្រាក់ (Statement of Cash Flows): សង្ខេបអំពីព័ត៌មានចលនាសាច់ប្រាក់ចេញ (out flows) និង ចលនាសាច់ប្រាក់ចូល (In flows) នៅក្នុងការិយបរិច្ឆេទមួយ ។