វិញ្ញាសាវប្បធម៌ត្រៀមប្រឡងក្របខណ្ឌផ្ទៃក្នុងវិស័យអប់រំ (វិញ្ញាសាទី២០)

សំនួរ

១. ក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យគេបានបែងចែកអំណាចសំខាន់ៗ ជា៣ ។ តើអំណាចទាំងនោះមានបៀបលើគ្នាដូចម្តេចខ្លះ ? ចូរបញ្ជាក់ ។

២. ហេតុអ្វីបានជាប្រទេសភាគច្រើននិយមជ្រើសរើសយកការដឹកនាំប្រទេសតាមលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ?

៣. តើការធ្វើកូដកម្ម និងបាតុកម្មអហិង្សាជាសិទ្ធិអ្វី ? ហេតុអ្វីចាំបាច់ត្រូវអនុញ្ញាតក្នុងការធ្វើបាតុកម្មអហិង្សា ?

៤. តើលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យមានប្រភពតាំងពីពេលណាមក ? ចូរលើកពីទស្សនៈ ​ប្រជាធិបតេយ្យរបស់ទស្សនវិទូ មួយចំនួន ។

ចម្លើយ

១. ក្នុងសង្គមលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ គេបែងចែកអំណាចសំខាន់ៗ ជា៣ គឺ អំណាចនីតិបញ្ញត្តិ អំណាចនីតិប្រតិបត្តិ​ និងអំណាចតុលាការ ឬអំណាចនីតិវិនិច្ឆ័យ ។

ក. អំណាចនីតិបញ្ញត្តិ (រដ្ឋសភា ព្រឹទ្ធសភា) ៖ មាននាទីតាក់តែងច្បាប់ និងអនុម័តច្បាប់ ។

• អំណាចនីតិប្រតិបត្តិ (រដ្ឋាភិបាល) ៖ មាននាទីជាអ្នកអនុវត្តច្បាប់ និងក្រិត្យ ។
• អំណាចតុលាការ ឬអំណាចនីតិវិនិច្ឆ័យ (អង្គចៅក្រម) ៖ តំណាងដោយសាលាជំនុំជម្រះក្តី និង រកយុត្តិធម៌ជូនសង្គមមនុស្ស ។ អំណាចទាំងបីនេះពុំមានអំណាចណាមួយអាចទៅជំនួសអំណាចដទៃទៀតបានឡើយទោះក្នុងករណីណាក៏ដោយ ៖

ខ. + បៀបអំណាចរបស់រដ្ឋសភា លើរដ្ឋាភិបាល ៖

• សភាមានអំណាចអនុម័តលើការតែងតាំងគណៈរដ្ឋមន្ត្រី ដែលប្រមុខរដ្ឋាភិបាលបានស្នើឡើង
• សភាជាអ្នកសម្រេចលើគម្រោងថវិកាចំណាយ ដែលរដ្ឋាភិបាលបានដាក់ស្នើ
• សភាមានអំណាចដកហូតបុណ្យស័ក្តិមន្ត្រីណាមួយដែលប្រព្រឹត្តខុស (សមាជិករដ្ឋាភិបាល) ។

+ បៀបអំណាចរបស់រដ្ឋាភិបាល លើរដ្ឋសភា ៖

• រដ្ឋាភិបាលមានអំណាចចាប់ខ្លួនសមាជិកសភាណាដែលប្រព្រឹត្តបទលើ្មសព្រហ្មទណ្ឌជាក់ស្តែង ។

+ បៀបអំណាចរបស់រដ្ឋាភិបាល លើតុលាការ

• រដ្ឋាភិបាលមានសិទ្ធិអំណាចលើកលែងទោសឬសម្រាលទោសឱ្យទណ្ឌិត
• រដ្ឋាភិបាលមានសិទ្ធិអំណាចចាប់ខ្លួនចៅក្រមណាដែលប្រព្រឹត្តល្មើស ។

+ ប្រៀបអំណាចរបស់តុលាការ លើរដ្ឋាភិបាល ៖

• តុលាការមានអំណាចចោទប្រកាន់ និងវិនិច្ឆ័យទោសចំពោះសមាជិក ឬប្រមុខរដ្ឋាភិបាលប្រព្រឹត្តខុសច្បាប់

+ ប្រៀបអំណាចករបស់តុលាការ លើរដ្ឋសភា

• តុលាការមានអំណាចចោទប្រកាន់ និងវិនិច្ឆ័យទោសចំពោះសមាជិកសភាណាដែលប្រព្រឹត្តល្មើស ។

+ ប្រៀបអំណាចរបស់សភា លើតុលាការ

• ឩត្តមក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញមានអំណាចប្រកាសបដិសេធច្បាប់ ឬសេចក្តីព្រាងច្បាប់ ដែលខ្វះធម្មនុញ្ញភាព ។

២.បានជាប្រទេសភាគច្រើននិយមជ្រើសរើសយកការដឹកនាំត្រូវបានជ្រើសរើសដោយប្រជាពលរដ្ឋ ។

៣. ការធ្វើកូដកម្ម និងបាតុកម្មអហិង្សា ជាសិទ្ធិនយោបាយ ។ បានជាចាំបាច់ត្រូវមានច្បាប់អនុញ្ញាតក្នុងការធ្វើបាតុកម្មអហិង្សា ព្រោះ

• ដើម្បីបង្ហាញពីសេរីភាពខាងផ្នែកនយោបាយរបស់ប្រទេស
• ដើម្បីបង្ហាញពីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ។

៤. ក. លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ មានតាំងបុរាណសម័យមកម្ល៉េះដូចជាសម័យព្រះពុទ្ធជាដើម ។

ខ. ទស្សនៈ ប្រជាធិបតេយ្យរបស់ទស្សនវិទូ មួយចំនួន ៖

• ព្រះពុទ្ធផ្តល់នូវមូលដ្ឋាន ៥ ប្រការ ក្នុងដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យគឺ ៖

            + អត្តាហិ គឺការជួយខ្លួនឯង និងគោរពខ្លួនឯង

             + សង្គបៈ គឺជាការគោរពទស្សនៈរបស់អ្នកដទៃ

            + កម្មន្តៈ គឺប្រព្រឹត្តសកម្មភាពត្រូវ

            + វន្ទាគារវៈ គឺជាការគោរពចំពោះអាយុជីវិត ច្បាប់ និងវិន័យ

           + បុច្ឆនៈ គឺការចោទសួរ ដើម្បីស្វែងរកសច្ចភាព ។

• សូត្រាក បានបង្កើតនូវវិធី ៤ យ៉ាងក្នុងការអនុវត្តលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ

            + វិធីចោទសួរ

           + វិធីចំអក

           + វិធីសំរាល ។

• ខុងជី អនុវត្តនូវលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យតាមរយៈ

          + ពិភាក្សាក្នុងការសិក្សា

          + ប្រឡងសមត្ថភាពចំណេះដឹង មុនក្លាយជាមន្ត្រី

          + ចេះវិភាគ និងចោទសួរខ្លួនឯង

         + លើកទឹកចិត្តដល់សិស្សពូកែ ។