វិញ្ញាសាសីលធម៌-ពលរដ្ឋវិជ្ជា សម្រាប់ត្រៀមប្រឡងសញ្ញាប័ត្រមធ្យមសិក្សាទុតិយភូមិ (វិញ្ញាសាទី៥)

សំណួរ

១. ផ្តើមចេញពីការប្រៀនប្រដៅរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនា តើពុទ្ធសាសនិកទទួលបានផលល្អអ្វីខ្លះ ?

២. តើព្រះពុទ្ធទ្រង់បានសម្តែងទ្រឹស្តីសមភាពតាមរយៈគោលការណ៍ប៉ុន្មានយ៉ាង ? អ្វីខ្លះ ?

៣. ចូរនិយាយពីសីលធម៌របស់ជនជាតិភាគតិច(ស្អូច ព្នង សំរ៉ែ និងស្នៀង)។

៤. តើជនជាតិដើមភាគតិចមានជីវភាពរស់នៅនិងវប្បធម៌ដូចម្តេច ?

៥. តើជនជាតិភាគតិចអំបូរមនខ្មែរច្រើនរស់នៅឯណា ? តើក្រុមជនជាតិទាំងនេះមានប្រហែលជាប៉ុន្មានក្រុម ? ក្រុមជនជាតិធំៗមានជនជាតិណាខ្លះ ?​

ចម្លើយ

១. ផ្តើមចេញពីការប្រៀនប្រដៅរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនា ពុទ្ធសាសនិកទទួលបាន ៖

• ដោះស្រាយបញ្ហាដោយសន្តិវិធីឬដោយអហិង្សាមានការតស៊ូនិងព្យាយាមធ្វើតែអំពើល្អ
• មានសតិសម្បជញ្ញៈប្រកាន់ខ្ជាប់នូវសច្ចធម៌សុចរិតធម៌យុត្តិធម៌ចេះជួយសង្រ្គោះគ្នាទៅវិញទៅមកហើយជឿលើសមត្ថភាពរបស់ខ្លួនប្រកាន់ខ្ជាប់គោលការណ៍ខ្លួនទីពឹងខ្លួនអ្វីៗ កើតមកតែពីខ្លួនឯង។
• ការអប់រំចរិយាធម៌ដែលព្រះពុទ្ធបានបញ្ញត្តិនូវអ្វីដែលមិនឱ្យប្រព្រឹត្តនិងអ្វីដែលអនុញ្ញាតឱ្យប្រព្រឹត្ត
• ឱ្យមនុស្សចេះលះបង់ការបៀតបៀនគ្នា ឱ្យមនុស្សចិញ្ចឹមជីវិតតែក្នុងផ្លូវប្រពៃ
• ប្រដៅមនុស្សឱ្យនិយាយតែពាក្យពិតមានសារប្រយោជន៍សមតាមបុគ្គល ទីស្ថាននិងកាលសម័យ
• ឱ្យមនុស្សមានចិត្តសុចរិតទៀងត្រង់ចំពោះខ្លួនឯងនិងអ្នកដទៃស្មោះត្រង់ចំពោះមុខងារខ្មាសអៀននឹងចេះខ្លាចអំពើបាប។
• ចេះសាមគ្គីព្រមព្រៀងរស់នៅជាមួយគ្នាដោយមេត្តាធម៌និងចេះយោគយល់គ្នាទៅវិញទៅមក។
• បើសង្គមមនុស្សប្រព្រឹត្តតាមបែបបទដែលព្រះពុទ្ធទ្រង់បានសម្តែងទុកនាំឱ្យមនុស្សទទួលបានសេចក្តីសុខចម្រើន។

២. ព្រះពុទ្ធទ្រង់បានសម្តែងទ្រឹស្តីសមភាពតាមរយៈគោលការណ៍បីយ៉ាងគឺ ៖

• សេចក្តីមិនទៀងនៃសង្ខារទាំងឡាយ (អនិច្ចំ)
• សភាពនៃទុក្ខ (ទុក្ខំ)
• សភាពមិនមែនខ្លួនប្រាណ (អនត្តា)។

៣. សីលធម៌របស់ជនជាតិភាគតិច (ស្អូច ព្នង សំរ៉ែ ស្ទៀង) គឺ ៖

• ស្អូច ៖ ពុំសូវមានវិវាទនឹងគ្នាទេ ពួកគេទៀងត្រង់ណាស់មិនចេះលួច ឬភូតកុហកឡើយ។ ឯការសាហាយស្មន់ឬផិតប្តីប្រពន្ធក៏ពុំដែលកើតមានដែរ។
• ព្នង ៖ មិនចេះលួចនិយាយកុហកមិនមានគំនុំនឹងគ្នាមិនចេះឈ្លោះប្រកែកគ្នារហូតដល់កាប់សម្លាប់គ្នានោះឡើយ។
• សំរ៉ែ ៖ មានការស្មោះត្រង់នឹងគ្នាទៅវិញទៅមកលើមានរឿងហេតុអ្វីគេទៅស្បថ នៅចំពោះមុខអ្នកតា។
• ស្ទៀង ៖ ប្រុសៗអាចផិតក្បត់ប្រពន្ធរបស់ខ្លួនទំនៀមទម្លាប់គេមិនយកទោសអ្វីទេ តែបើស្រ្តីផិតក្បត់ប្តីរបស់គេវិញគេចាត់ទុកជាកំហុងមួយធ្ងន់ណាស់។

៤. ជីវភាពរស់នៅរបស់ជនជាតិភាគតិចមានលក្ខណៈខុសប្លែកជាងមុន ប៉ុន្តែពួកគេរស់នៅតំបន់ដាច់ស្រយ៉ាលពីទីប្រជុំជនពិសេសច្រើនរស់នៅតាមតំបន់ភ្នំ។ ពួកគេជួបការលំបាកក្នុងការធ្វើដំណើរ ដោយសារគ្មានផ្លូវគមនាគមន៍។ ពួកគេនិយមដាំស្រូវពោតសណ្តែកតាមចង្កេះភ្នំ ក្នុងចំការដែលពួកគេទើបតែដុតរានថ្មីៗ។ ក្រៅពីនេះពួកគេប្រកបរបររកខ្លឹមចន្ទន៍បេះក្រវ៉ាញនិងប្រមាញ់ផងដែរ។ ពួកគេបានរក្សាទម្រង់ដើម នៃអរិយធម៌របស់ខ្លួន ដោយពុំទទួលឥទ្ធិពលអរិយធម៌បរទេសឡើយ។ ពួកគេមិនគោរពសាសនាធំៗ ឡើយគឺពួកគេនូវរក្សាជំនឿតាំងពីដូនតារបស់គេ ដូចជាការជឿលើបារមីនៃអ្នកតាជាដើម។ ពេលមានអ្នកណាម្នាក់ឈឺគឺកណ្តាលមកពីការខឹងសំបារនៃអារុក្ខអារក្សអ្នកតា ហើយពួកគេត្រូវថ្វាយតង្វាយផ្សេងៗ ដើម្បីឱ្យបានសះស្បើយ។ ដើម្បីឱ្យអ្នកតាជួយថែរក្សាភូមិស្រុកពួកគេតែងរៀបចំពិធីឡើងអ្នកតាជារៀងរាល់ឆ្នាំដោយមានការកាប់ក្របី ថ្វាយអ្នកតាមានការស៊ីផឹករំាំច្រៀងទៀតផង។ ពួកគេប្រកាន់ខ្ជាប់សីលធម៌បានយ៉ាងល្អដូចជាជនជាតិស្អូចពុំសូវមានវិវាទនឹងគ្នា ពួកនេះទៀងត្រង់ណាស់មិនចេះភូតកុហកឡើយព្នងមិនចេះលួចមិនចេះមានគំនុំនឹងគ្នាមិនឈ្លោះប្រកែកវាយតប់គ្នាឡើយ។ សំរ៉ែឬព័រមានភាពស្មោះត្រង់នឹងគ្នាទៅវិញទៅមកបើមានរឿងហេតុអ្វីគេនាំគ្នាទៅស្បថចំពោះវត្ថុសក្តិសទ្ធិ ដូចជាអ្នកតាដើម។

៥.ជនជាតិភាគតិចអំបូរមនខ្មែរច្រើនរស់នៅតាមបណ្តាខេត្តមួយចំនួននៃប្រទេសកម្ពុជាដូចជាខេត្តព្រះវិហារស្ទឹងត្រែងរតនគីរី មណ្ឌលគីរី ក្រចេះ កំពង់ធំ សៀមរាប ពោធិ៍សាត់។ ក្រុមជនជាតិទាំងនេះមាន ប្រហែល ២០ក្រុម។ ក្រុមជនជាតិធំៗមានព្នង ទំពូន កួយ គ្រឹង ព្រៅ ចារាយ ស្ទៀង កាវែត។ ពួកគេនិយាយភាសាផ្សេងៗគ្នា។